NGƯỜI MÀ TÔI KÍNH PHỤC NHỨT 
- Cuộc đời sắc sắc không không,
Trăm năm còn lại tấm lòng từ bi. 

(Dịch từ bài luận văn viết bằng tiếng Anh lúc học lớp Anh ngữ ESL tại San Jose năm 1996. Các hình trong bài này minh họa cho bài viết của tôi).                            

Hôm nay, tôi xin nói về người mà tôi kính nể nhất - từ tay trắng làm nên sự nghiệp -- đó là ba tôi.
Ông sinh năm 1920 tại Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình - một TP nhỏ phía bắc của miền Trung Việt Nam. Vào khoảng đầu thập niên 1940, đang học năm thứ nhứt trường Y của ĐH Đông Dương, vì ko muốn tốn tiền cha mẹ, ba tôi rời Hà Nội vào Nam tìm việc. Ông bắt đầu làm thư ký kho hàng tại đồn điền cao su Đất Đỏ Quản Lợi (của doanh nghiệp Pháp) ở miền đông Nam phần. Và ông lập gia đình tại đây. 

Ba lớp tre vạt nhọn bảo vệ Quản Lợi, một tiền đồn quân sự. Những nơi khác, tháp canh bằng gạch, canh giữ bởi lính Pháp và VN, bảo vệ quốc lộ và cầu chống lại quân CS - những kẻ cướp, đốt sạch, và giết rồi lẩn trốn vào rừng. Nguồn: Nat Geo April 1951.

Khoảng đầu của thập niên 1950, ông đến Sài Gòn - thủ đô của đất nước thân yêu của tôi, mà nay không còn - và làm thư ký tại một hãng xây cất của ông Phạm văn Định ở Đa Kao.

Đường Catinat * với hai bên là cây xanh và cửa hàng, là Champs-Élysées của Sài Gòn. Đông Dương, tấm khảm của văn hóa Ấn Độ và TQ, bao gồm quốc gia Việt Nam - bị chiến tranh tàn phá - và vương quốc Cambodia và Lào tương đối hòa bình. Sài Gòn là thủ đô của Việt Nam, đã biết CS là gì khi lựu đạn được ném không báo trước vào quán cà phê và rạp hát. Xe xích-lô đạp thay thế xe kéo chở cô gái gốc Hoa này, trên đường về nhà với hoa và thực phẩm. Nguồn: Nat Geo April 1951. * Sau này là đường Tự Do.

 Sau vài năm, ông đã bắt đầu tự lãnh thầu xây cất. Lúc đầu, đội của ông xây nhà, biệt thự. Sau đó, đội trở thành một hãng thầu xây cất và xây nhiều rạp chiếu bóng*, cư xá**, nhà máy (như hãng sữa Foremost ở Thủ Đức***, Nhà máy nông cơ Vikino ở khu kỹ nghệ Biên Hòa; khu kỹ nghệ An Hòa Nông Sơn gần Đà Nẳng - một hải cảng lớn tại Trung phần). Phần lớn các chi nhánh của Việt nam Thương tín - ngân hàng lớn nhứt và thành công nhứt tại đất nước tôi - được xây bởi hãng thầu của ông. Hãng ngày càng phát triển và bao gồm một chi nhánh cho thuê cơ giới nặng (construction equipment rental) như máy ủi đất, cần trục, v.v... 

Ngoài nghề riêng của mình, ông còn liên doanh với một công ty Nhật ("K" Line) để lập 1 cty về vận chuyển hàng hải.

Hãng sữa Foremost ở Thủ Đức

Xe chở container "K" Line tại TQ 

Tàu chở container của hãng "K" Line đi ngang cầu Golden Bridge ở San Francisco.

Ông cũng tham gia thành lập Trung Nam Ngân hàng****, có phần hùn trong cty Nhatico - 1 hãng lớn chuyên sản xuất nhà tiền chế và xây xa lộ và cầu *****.
Vào cuối năm 1974, ông và vài đối tác dự định lập một cty hàng không - có thể cạnh tranh với Air Vietnam của nhà nước. Nhưng biến cố bi thảm 30/4/745 đột ngột xảy ra và làm tan đi giấc mơ của ông.
Biến cố này chỉ là bắt đầu của kết thúc - cho đất nước thân yêu và của gia đình tôi. Bởi vì sau đó một thời gian ngắn, đất nước tôi đã bắt đầu chìm trong đau thương và uất hận, cha tôi đã mất sạch tất cả và tôi thì vào tù ./.

San Jose ngày 12/03/1996. 
=========

PHẦN VIẾT THÊM:
* Rạp Victory Lê Ngọc ở đường Tổng đốc Phương, Chợ Lớn; rạp Imperial Lê Ngọc ở đường Nguyễn Cư Trinh, SG, v.v...
** Cư xá Thanh Đa ở Thạnh Mỹ Tây, kế sông Sài Gòn, nay thuộc quận Bình Thạnh. Làng Đại Học Thủ Đức, v.v...
*** Nhà máy này cung cấp sữa cho QĐ Mỹ tại Việt Nam.
**** Trụ sở NH này là tòa nhà 8 tầng, đặt tại rạp Cathay cũ ở quận 1 SG.
***** Nhatico đã xây tỉnh lộ 70 từ Vĩnh Long đi Vĩnh Bình và mọi cầu trên TL này (gồm cầu Măng Thít) - bằng tiền viện trợ Mỹ và được giám sát thi công bởi kỹ sư Mỹ. Bạn nào đi trên TL này thì cho biết đường còn tốt ko, dù đã 40 năm?
Ngoài ra hãng thầu của ông còn làm phi trường trực thăng cho QĐ Mỹ tại Vĩnh Long.
Tôi kể lại theo trí nhớ, dựa theo những gì mà tôi biết, và có thể thiếu sót một số công trình khác mà ba tôi đã làm. Lúc nhỏ thỉnh thoảng tôi đi theo ông dự khánh thành công trình hay xem các bản vẽ hay hồ sơ đấu thầu để tại VP - đặt tại lầu 3 của nhà - hay nghe chuyện trò giữa ba tôi và các KS và KTS. (Ba tôi đã bắt đầu tạo cơ nghiệp khi tôi khoảng 12-13 t; sau thời gian đi học, tới năm 21 tuổi thì vào QĐ nên tôi đã không thể nối nghiệp của ba tôi). Thời đó chiến tranh ác liệt, mọi thanh niên đều nhập ngũ, chỉ trừ người có công việc TỐI CẦN mới được ở hậu phương. Ngay cả các BS đều phải vào QĐ, 1 số làm việc ở tuyến đầu, cấp Tiểu đoàn, cũng sống chết như binh sĩ. Điều này toubib Quảng Trị Nhân biết rất rõ.
Cập nhật ngày 1 Nov 2018: 
Trước 75, ba tôi đã mua đất ở Gò Dưa xã Tam Bình quận Thủ Đức tỉnh Gia Định (Thiếu tá CB Đặng công Tâm lo làm hàng rào) để xây nghĩa trang Quảng Bình cho đồng hương Quảng Bình tại Sài Gòn và phụ cận. 

Cập nhật ngày 16/9/24. Theo một ng quen ở bang Washington, "Một phần Cư xá Thương Phế Binh, Xã Phước Long, Quận Thủ Đức cũng do bác xây mà anh Tài chưa kể tới".