TRẬN PHONG ĐIỀN 29/6/1966 : trận cuối cùng của Tr.Tá Lê Hằng Minh , TĐT 2 "Trâu Điên" TQLC . 

. . .

"Vào buổi tối 28/6 và sáng sớm ngày 29/6/1966 , TĐ 802 VC xuất phát từ căn cứ ở vùng núi phía tây nam của khu vực hành quân của TQLC mỹ và lúc 0200 tới địa điểm trên QL 1 , khoảng 2.500 mét phía tây bắc của BCH Tr.Đ. 4 TQLC Mỹ , (đóng tại quận Phong Điền) . Họ nằm hai bên QL 1 để chờ TĐ 2 TQLC VNCH sẽ đi ngang đó vào buổi sáng với súng ko giựt 57 và 75 ly , cối 60 , và súng tự động .

Đoàn xe 28 chiếc chở TĐ 2 TQLC rời TP Huế lúc 0730 . Đ.Đ. 1 đi đầu ; Đ.Đ. 3 , Đ.Đ. Chỉ huy và BCH TĐ đi giửa ; và Đ.Đ. 2 và 4 đi cuối . Dù ko có cuộc phục kích nào xảy ra trong đoạn này của QL 1 trong hơn 10 tháng qua , lính TQLC ngồi quay mặt ra ngoài và súng lên đạn . TĐT đã lựa chọn những hỏa điểm dự trù * (planned artillery coverage) dọc theo đường di chuyển và có một tiền sát viên pháo binh đi sát ông . Một máy bay thám thính của KQ VNCH bay trên đầu đoàn quân . Nếu bị phục kích , TĐ sẽ "xuống xe , lập phòng tuyến và chiến đấu . . . như đã bàn bạc trước."
Khoảng 0830 , đoàn xe vượt qua cầu sông Ô Lâu ở quận Phong Điền và tiếp tục hướng Bắc . Khi khúc đầu của đoàn xe đi khỏi/vượt qua (drive past) một khu vực trống trải dài 3 km , các tay súng địch quân ở bờ tây của đường nổ súng ở TẦM 200 MÉT " với hỏa lực CHÍNH XÁC của CỐI và SÚNG KHÔNG GIỰT" vào giửa đoàn xe . Kế tiếp là bộ binh địch với súng liên thanh và súng trường nhắm vào cả đoàn xe . Mười 10 xe tải bị trúng đạn : ba chiếc hoàn toàn bị phá hủy . TĐT ra lịnh cho đoàn xe ngừng lại và ra lịnh cho lính xuống xe . Đ.U. Thomas Campbell , CV của TĐ 2 , nhớ lại rằng dù bị tổn thất nặng , lính TQLC đã giử vững tinh thần và triển khai dọc theo đường và bắn trả."

TRÊN BẢN ĐỒ , TẠI Q. PHONG ĐIỀN CÓ BCH CỦA TRĐ 4 TQLC MỸ VÀ TĐ 3/12 PHÁO BINH MỸ ; ĐÁNH VÀO LZ SHRIKE CÓ TĐ 2/1 TRỪ , VÀO LZ RAVEN CÓ TĐ 2/4 TRỪ ,THUỘC TQLC MỸ . HAI LZ NÀY NẰM TRÊN HƯƠNG LỘ 597

Hai bên đường rất trống trải (ko có chỗ để ẩn núp) và TQLC tiếp tục bị tổn thất . Campbell nhớ lại rằng họ thấy xuyên qua khu rừng thưa (thin stand of trees) ở bờ tây của quốc lộ "lửa phụt ra (backblast) từ các súng ko giật dọc theo đỉnh các đồi thấp (along the crest of the low rolling hills) , và bộ binh địch lao về phía trước . TĐT ra lịnh cho các Đ.Đ. rút về đường sắt song song với QL , khoảng 75 m phía đông . Khi lính TQLC , dẩn đầu bởi Đ.Đ. chỉ huy và bộ chỉ huy TĐ , cũng với Đ.Đ. 2 và 4 , gần tới đường xe lửa , họ bị tấn công bởi "hỏa lực bởi súng nhỏ và lựu đạn." Hai Đ.Đ. địch ở phía đông QL đã chờ lính TQLC đến cách 10 yard (=9,140 mét) mới nổ súng . TĐT bị thương nặng và "hầu như toàn BCH đã chết ngay (killed outright) hay bất khả dụng vì bị thương." Khoảng 15-20 lính của Đ.Đ. chỉ huy đã tới đường xe lửa nhưng bị đẩy lui bởi hỏa lực súng máy "bắn từ đường xe lửa và bắn vào sườn trái của đội hình." Địch quân đã thành công khi chia cắt TĐ thành hai , một nhóm gồm Đ.Đ. 2 và 4 cùng với tàn quân (remnant) của Đ.Đ. chỉ huy , và nhóm thứ hai gồm Đ.Đ. 1 và 3 , cách nhau 500 yard (= 457,2 mét) . Cuộc phục kích chỉ mới bắt đầu chưa gần SÁU PHÚT .
TQLC lập hai chu vi phòng thủ , cách nhau bởi khoảng trống và không thể yểm trợ lẫn nhau . May mắn thay , 1 thám thính cơ của Lục quân Mỹ bay tới trên đầu họ . CV Mỹ của TĐ đã liên lạc và xin yểm trợ . Tới lúc này , TĐ 3/ Tr.Đ. 12 TQLC Mỹ , đặt tại quận lỵ Phong Điền , đã bắt đầu yểm trợ . Đạn đại bác bắt đầu rơi vào đội hình địch quân lúc 0846 . Cùng lúc , 1 máy bay thám thính của KQ Mỹ có mặt và bắt đầu hướng dẩn máy bay Phantom F-4 của TQLC , đang bay vòng phía trên , đánh vào các vị trí địch quân."
Một lát sau , Tr.đoàn 4 TQLC Mỹ và SĐ 1 VNCH đã bắt đầu chuẩn bị gửi viện quân để cứu TĐ này . Lúc 0915 , ĐT Sherman , chỉ huy Tr.Đ. này , cùng với bộ tham mưu và một Đ.Đ.T. bay quan sát trên địa điểm phục kích , khi trở về đã ra lịnh cho Đ.Đ. dự bị (của Tr.Đoàn) cùng với một trung đội chiến xa Ontos vào mục tiêu . SĐ 1 BB VNCH đang tiến hành hành quân Lam Sơn-285 , vài dặm phía bắc của địa điểm , đã gửi HAI TĐ bộ binh có thiết vận xa và xe tank yểm trợ . 

Hình trên và dưới : CHIẾN XA ONTOS TRANG BỊ 06 ĐẠI BÁC KHÔNG GIỰT 106 LY .

ĐT DONALD SHERRMAN , CHỈ HUY TR.ĐOÀN 4 TQLC MỸ ĐANG NÓI CHUYỆN VỚI 1 PHÓNG VIÊN . PHẬT TỬ BIỂU TÌNH ĐÃ NGĂN ĐOÀN XE CỦA TR.ĐOÀN NÀY BẰNG CÁCH ĐẶT BÀN THỜ GIỬA ĐƯỜNG . HÌNH CHỤP TRONG VỤ PHẬT GIÁO MIỀN TRUNG , TRƯỚC KHI XẢY RA TRẬN PHỤC KÍCH NÀY . 

Khi máy bay Mỹ bắt đầu ném bom , TĐ 802 VC bắt đầu rút lui . Ở phía đông của đường sắt , địch quân có thuận lợi vì nhiều cây và có thể rút lui với tổn thất tương đối (unscathed) . Tuy nhiên , ở phía tây của QL 1 , lính CS phải vượt khu vực phần lớn trống trải trước khi đến được khu vực tương đối an toàn của các ngọn đời . Ngoài pháo binh và KQ của TQLC , trung đội chiến xa Ontos , đến địa điểm phục kích sau 0950 , "đã xóa sạch (obliterate) 1 tiểu đội VC trên đỉnh đồi (ridgeline) bằng một loạt đạn 106 ly" .
Trong từ 1 giờ rưởi đến 3 giờ sau cuộc phục kích , 2 Đ.Đ. thuộc TĐ 3/Tr.Đ. 4 TQLC mỹ ; trung đội chiến xa Ontos ; và các đv của SĐ 1 BB VNCH , cộng với 1 T.Đ. Dù VNCH , đã tập trung vào mục tiêu và cắt đường rút của địch quân ở phía tây của QL . Lực lượng Đồng minh đã giết hơn 185 địch quân và bắt 9 tù binh , thu 39 súng cá nhân và 8 súng cộng đồng . Một TQLC Mỹ kể lại "Tướng Walt , tư lịnh TQLC Mỹ tại VN đã đáp trực thăng xuống trận địa để lấy 1 khẩu ko giựt 75 ly bỏ lại bởi địch quân.

TĐ 2 TQLC có 42 chết bao gồm TĐT và 95 bị thương" .

Tù binh VC mới 16 tuổi

CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA TQLC MỸ TRONG NĂM 1966 : 

TQLC Mỹ chuẩn bị di chuyển lính chết và bị thương ra khỏi khu vực chiến đấu trong HQ Texas . Lính đang thu góp đạn dược và quân trang từ những ng bị thương vong . 

Đội quân danh dự của SĐ 1 và 3 TQLC Mỹ diển hành trong buổi lễ tại Đà Nẳng đánh dấu tham chiến của SĐ 1 TQLC tại Vietnam . BTL SĐ 1 TQLC đặt tại Chu Lai trong khi BTL SĐ 3 đặt tại Đà Nẳng và Phú Bài .

Không ảnh của CC Chu Lai vào tháng 4/1966 , chụp từ hướng bắc . BTL SĐ 1 nằm giửa của hình . 
Hình dưới : TĐ 1/7 TQLC Mỹ đổ quân , ko gặp kháng cự , từ trực thăng UH-34 xuống 1 khu vực nam Chu Lai trong tháng Tư 1966 . Từ tháng Tư đến tháng Sáu , SĐ 1 đã thực hiện 10 hành quân cấp TĐ . 

Các cuộc HQ của Tr. Đ. 4 TQLC Mỹ từ tháng Tư - tháng 6/1966 . 

Dịch từ : US Marines in Vietnam : An Expanding War , pp. 154-6 .
* Tọa độ của điểm nghi ngờ có địch quân , chỉ cần có yêu cầu là pháo binh và không quân sẽ can thiệp kịp thời .