GIA ĐÌNH SĨ .

Hiến pháp La mã: các khái niệm tồn tại tới hôm nay 

Ví dụ như giám sát và cân bằng (checks and balances), tam quyền phân lập (separation of powers), phủ quyết (vetoes), nói dông dài gây trở ngại tại quốc hội (filibuster), số tối thiểu nghị viên cần thiết để biểu quyết (quorum requirements), giới hạn nhiệm kỳ (term limits), truất phế/đàn hặc (impeachment), quốc hội kiểm soát chi tiêu của CP* (power of the purse), tổ chức bầu cử đều đặn.
HP La mã thay đổi qua 3 mốc sau :
1/ Năm 573 sau CN, HP của Vương quốc La mã (Roman Kingdom) chuyển thành HP của Cộng hòa La mã (Roman Republic).
2/Năm 27 trước CN, HP này trở thành HP của Đế quốc La mã (Roman Empire).
3/ Năm 300 sau CN, HP này trở thành HP của Đế quốc La mã cuối cùng (Late Roman Empire).
Dù có nhiều thay đổi, ba HP này đều xuất phát từ HP La Mã nguyên thủy .
* Năm 1974, QH Mỹ ra Đạo luật về Ngoại viện (Foreign Assistance Act of 1974) đã chấm dứt quân viện  cho VNCH, dẫn đến sự sụp đổ.
https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Constitution

LA MÃ : ẢNH HƯỞNG ĐỐI VỚI VĂN MINH PHƯƠNG TÂY , PHẦN VỀ LUẬT PHÁP .

(Bài này đã đăng đúng 1 năm , nay đăng lại trong tình trạng luật pháp bát nháo của VN) .

(Thưa các bạn ,
Di sản của đế quốc La Mã thật là ĐỒ SỘ và có thể thấy ở nhiều nước trên thế giới , từ ngôn ngữ (tiếng La-tinh , đóng góp vào việc tạo lập quốc ngữ VN , v.v...) , kiến trúc (điện Capitol của QH Mỹ , tòa Bạch ốc , đền kỷ niệm Lincoln , v.v..) , xây dựng (bê-tông/concrete , những cầu xử dụng cả ngàn năm , cầu cạn dẫn nước/arqueduct vẫn còn hoạt động , . . . ) , vật liệu XD (như marble , v.v...) .

Hiện nay các thuật ngữ về kiến trúc và XD phần lớn là có nguồn gốc từ thời La Mã , như stadium , arena , atrium , loggia , pontico , scala , studio , patio , attico , cantina , casa , column , aegis , v.v... Trong nhà bạn hay trong bất cứ cấu trúc nào về kiến trúc , không ít thì nhiều đều có dấu vết cũa kiến trúc La Mã .

Ảnh hưởng của La Mã cho nhân loại còn thấy ở nhiều lãnh vực như a/ tôn giáo : Thiên Chúa Giáo , niên lịch (calendar) . b/chính trị : censor (kiểm duyệt)  , senator (thượng nghị sĩ) , referendum (trưng cầu dân ý) , forum (diển đàn) , status quo (nguyên trạng) , memorandum (bị vong lục) , triviumvirate (tam đầu chế) , modus vivendi (tạm ước) , diet (quốc hội) , consul (lãnh sự), dictator (độc tài) , veto (phủ quyết) , emperor (hoàng đế) , governor (thống đốc) , procurator (biện lý , ng thay mặt LP) , tribune (diển đàn) , v.v...nhưng hôm nay tôi chỉ giới thiệu một đóng góp lớn lao về LUẬT PHÁP của người La Mã .-- Tài) .

====

. . .

"Đóng góp bền bỉ và lớn nhứt của đế quốc La Mã cho văn minh phương Tây là luật pháp (LP) . Luật xưa nhứt của La Mã chỉ chăm lo (deal) những quyền của công dân LM (vì đã có nô lệ) . Với sự bành trướng của đế quốc LM , người LM phải chấp nhận rằng LP nên sòng phẳng (fair) và bình đẳng (equal) cho mọi người , dù cho giàu hay nghèo . Với thời gian , các quan tòa bắt đầu nhìn nhận và học hỏi một số những nguyên tắc về công lý (justice) . Những nguyên tắc đã được ảnh hưởng bởi minh triết (wisdom) cũa các triết gia khắc kỷ (stoic) của các triết gia thời cổ Hy Lạp (1) ; (những nguyên tắc này) được dựa trên lý lẽ thông thường (common sense) và những ý tưởng thực tế . Một vài tiêu chuẩn cũa luật LM là :

a/ Mỗi người có quyền được đối xử (treatment) công bằng trước LP . (Điều này CHƯA áp dụng tại VN vì đảng viên phạm pháp được xử lý nội bộ , ko được xử tại tòa án như dân đen . Ngân hàng nhà nước , một pháp nhân , như mọi PN khác theo luật KD , lại được miễn kiểm tra HQ khi nhập vàng , v.v... - Tài) .
b/ Mỗi người được xem là vô tội cho tới khi được chứng tỏ là có tội (proven guilty) . (Do vậy khi chưa kết tội thì được gọi là nghi phạm/suspect. - -Tài)
c/ Trách nhiệm của việc chứng minh này thuộc về người kết tội (accuser) chứ ko phải người bị kết tội (accused) .
d/ Người dân bị khởi tố (prosecute) do HÀNH ĐỘNG (deed) chứ ko phải do TƯ TƯỞNG và bất cứ luật nào chứng tỏ là ko hợp lý và thiên vị tạo nên phẫn uất (revolting unfair) đều phải loại bỏ (could be done away with) . (Điều này CHƯA áp dụng tại VN : các tù nhân lương tâm hay blogger bị tù vì quan điểm cũa mình , v.v.. .- Tài) .
Những nguyên tắc này của luật LM tiếp tục tạo nên nền tãng của nhiều hệ thống LP của các nước phương Tây và những nước chịu ảnh hưởng của Âu châu như Mỹ . Phần lớn các hệ thống LP trong các nền văn minh cận đại (modern) cũng theo hệ thống LP của cổ LM . Một vd là cơ quan lập pháp gồm những nghị sĩ do dân bầu lên ." (hết) .

. . .

(Dịch từ : http://definitionofphilosophy.blogspot.com/…/roman-influenc…

Chú thích : (1)

- Khắc là khó khăn , kỷ là mình , do vậy khắc kỷ là khó khăn với chính mình .

- "Chính vì vậy, những người theo phái khắc kỷ . . . coi biểu hiện rỏ ràng nhất trong triết lý của một cá nhân không nằm ở LỜI NÓI mà thể hiện chính từ HÀNH VI của con người đó" (theo wiki) .

Nhận xét : Chứ ko phải như các lãnh đạo CS thuộc loại người 'nói rất giỏi , rất nhiều nhưng làm rất ít hay ko làm gì cã '.-- Lời của cụ Lý quang Diệu , phê bình các học trò của mình sau thời gian làm cố vấn cho nhiều đời TT của VN) .

| Philosophy