Bài này đăng ngày 6/12/2012 trên CNN .
Có 4 yếu tố : thứ 1 là có 1 nền truyền thông tự do ; đặc biệt là báo giấy , radio và TV .
Ở Phi châu , radio là điều sống còn của truyền tải thông tin và sự phổ biến các đài radio FM tại Ghana đã cung cấp 1 công cụ quý giá để phô bày những vấn nạn , buộc CP phải giải trình (hold goverment accountable) và bảo đảm bầu cử trong sạch . Ví dụ , trong bầu cử năm 2000 , các đài FM này đã gửi phóng viên đến mọi phòng phiếu . Bất cứ điều gì gây nghi ngờ hay ko hợp lý (unseemly) sẽ được phát thanh lập tức khiến các viên chức bầu cử và phóng viên sẽ tới ngay và giải quyết sự việc tại chỗ .
Do vậy , các đài FM này đã bảo đảm 1 mức độ trong sạch hiếm thấy ở các bầu cử Phi châu . Đã gây ấn tượng đến độ Thomas Friedman , bình luận gia (columnist) của tờ New York Times phải viết :"Hảy ngừng rao giảng Phi châu về dân chủ . Thay vào đó , buộc mọi viện trợ , mọi cho vay của IMF-World Bank kèm theo điều kiện các CP Phi châu phải cho phép các đài FM được tự do hoạt động . Dân Phi châu sẽ làm phần còn lại," ông nói .
Thật buồn , dân Phi châu ko thể làm phần còn lại , vì hiện nay , chỉ có 10/45 nước Phi châu có truyền thông tự do . Ví dụ tại Ethiopia , chỉ có mạng lưới TV do CP kiểm soát cho 83 triệu dân .
Yếu tố thứ hai là có những nhóm xã hội dân sự (XHDS) và các tổ chức phi CP (NGO) sôi động và nhạy bén (vigilant) -- điều này có được nhờ tự do lập hội (association) , tự do biểu đạt và di chuyển , cũng như những cải tiến trong công nghiệp thông tin như phone di động và nhắn tin . Không thể đếm được các tổ chức phi CP - cổ vỏ mọi vấn đề như quản lý tốt để chống tham nhũng , v.v... Một số được lập để chỉ theo dỏi bầu cử ngày 7/12 .
Nỗi bật nhứt là Viện các Vấn đề Kinh tế (IEA) , từng tổ chức các tranh luận trong bầu tổng thống . IAE đã góp phần soạn thảo 1 "Quy tắc Ứng xử của các Đảng Chính trị" và thành lập 1 Cơ quan Thực thi Toàn quốc để thực thi quy tắc này . Quy tắc này bảo đảm 8 đảng chính trị phải có trách nhiệm về mọi hành động bất hợp pháp hay phi đạo đức - mà họ vi phạm .
Gần như mọi nhóm XHDS , bao gồm các lãnh đạo tôn giáo , đều cổ vỏ bầu cử trong hòa bình . Ngay cả cựu TT Jerrry Rawlings , ng từng tổ chức bạo động trong quá khứ , nay đang vận động - ko phải cho ứng cử viên nào - nhưng cho hòa bình .
Ta phải tính tới sự đóng góp của dân Ghana hải ngoại (Ghanain in the diaspora) , rất hăng sai trong những vấn đề của đất nước . Năm ngoái , họ đã gửi 14.5 TỈ ĐÔ qua kiều hối . Họ có thể có ảnh hưởng mạnh về chính trị , cũng như hổ trợ các ứng cử viên khác nhau . Do có quan hệ dễ dàng với truyền thông , các CP và các định chế ở hải ngoại , họ có thể vạch trần (raise a stink) những lừa lọc/khuất tất (shenanigan) trong bầu cử ở Ghana .
Tại phần lớn các nước Phi châu khác , không gian cho XHDS bị hạn chế gắt gao . Tại Ethiopia , các ký giả chỉ trích CP sẽ bị kết tội "khủng bố" và đi tù .
Không có truyền thông tư nhân tại Eritrea , "Bắc Hàn" của Phi châu , và ng ta sẽ đi tù ở Zimbabwe nếu xúc phạm TT .Trong khi đó , họ sẽ ko bị như vậy ở Ghana .
 |
| Supporters of Ghanaian opposition candidate Nana Akufo-Addo of the New Patriotic Party, in Kasoa, December 1, 2012. (các ủng hộ viên của Akufo-Addo , lãnh tụ đảng New Patriotic đối lập tại tp Kasoa , ngày 1/12/2012)
Yếu tố thứ ba là sự trưởng thành về chánh trị của các lãnh tụ ở xứ này , đã lộ ra một cách kỳ diệu trong bầu cử năm 2008 , khi đảng NDC cầm quyền chỉ thắng với chênh lệch 40 NGÀN PHIẾU . Ở bất cứ nơi nào trên lục địa này , kết quả trên đồng nghĩa với bạo loạn -- khi các kêu gọi giận dữ đòi đếm phiếu lại và xuống đường bạo động . Nhưng Nana-Akuffo-Addo , ứng cử viên thua cuộc , nay là ng tranh đấu (contender) , đã vui vẻ chấp nhận thất bại (concede defeat) .
Từng chứa chấp ng tị nạn chạy trốn bạo động và hổn loạn (mayhem) chính trị từ các nước láng giềng , các chính khách và ng dân Ghana đang biết rõ những hậu quả tai hại khi có 1 quyết định chính trị vô trách nhiệm .
Sự trưởng thành chánh trị cũng lộ rõ sau cái chết của cựu TT John Atta-Mills vào tháng 7 . Không chỉ là sự chuyển giao quyền lực cực kỳ êm thắm mà ng dân Ghana , dù chính kiến hay chủng tộc hay tôn giáo khác nhau , đều bỏ qua mọi khác biệt và cùng nhau chia buồn vị TT qua đời . Một cuộc bầu cử bạo động và hổn loạn , nếu có vào tuần này sẽ là sự sỉ nhục đối với Ghana .
Ta cũng cám ơn các lãnh tụ trong khu vực , đặc biệt là láng giềng của Ghana . Biên giới lõng lẽo giửa các nước Phi châu và bạo động tại 1 nước sẽ đẩy dân tị nạn chạy qua nước kia .
|
Yếu tố thứ tư là may mắn tuyệt vời (sheer luck) . Ghana đã may mắn có 1 công dân , Kofi annan , là TTK của Liên hiệp quốc , 1997-2006 và từng nhận Nobel về Hòa bình .
Trong nhiệm kỳ , ông đã đi lại khắp thế giới , cố gắng chấm dứt các xung đột , dập tắt (douse) các ngòi nổ chính trị . Ông luôn có mặt sớm sủa khi một nước yêu cầu (implode) để thu xếp một hòa đàm (broker a peace deal) -- tại Kenya 2007 , Syria 2011 , v.v... Hảy tưởng tượng ông kêu gọi các chiến binh ở Kenya hay Syria bỏ qua mọi khác biệt khi ngay tại đất nước ông rối loạn với các chính khách đang triệt hạ lẫn nhau (at each other's throat) . Kofi Annan có một tổ chức phi CP tại Accra (thủ đô của Ghana) và đóng vai trò quan trọng trong việc vảo đảm bầu cử hòa bình tại Ghana .
Dù các nước Phi châu khác có thể ko có 1 'Kofi Annan' , ba yêu tố còn lại vẫn là tối cần (potent) để bảo đảm bầu cử tự do , công bằng và hòa bình .
Nhiều chuông báo động vang lên về khả năng gian lận ồ ạt trong cuộc bầu cử ngày 7/12 này . Nhưng , với không khí chính trị hiện nay tại Ghana , thật là ngu xuẫn cho chánh khách nào khi mơ tới việc gian lận trong kỳ bầu cử ngày thứ Sáu này - trừ phi ông muốn tự sát về chính trị ./.
Dịch từ : http://www.cnn.com/…/opinion/ghana-elections-george-ayittey/
No comments:
Post a Comment