Trong thời gian khủng hoảng tài chính toàn cầu, có một quốc gia hoàn toàn đi ngược lại với phản ứng chung của thế giới khi chỉ số hạnh phúc của cả nước chỉ giảm rất nhẹ và 25% người dân được phỏng vấn còn cho rằng họ cảm thấy hạnh phúc hơn.
Được mệnh danh là quốc đảo Băng – Lửa với những cảnh đẹp siêu thực như thuộc về hành tinh khác, Iceland còn được bình chọn là nơi đáng sống trên thế giới mặc dù có khí hậu khắc nghiệt. Tìm hiểu về Iceland, bạn sẽ hiểu thêm về những nét văn hóa đã được hình thành qua nhiều thế kỉ, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng cũng như sức mạnh của sự kiên cường.
Nhà báo Eric Weiner trong khi đang nghiên cứu một cuốn sách về hạnh phúc toàn cầu, đã rất tò mò và quyết tâm thực hiện chuyến đi tới Iceland để tìm hiểu nguyên nhân vì sao đất nước xa xôi, lạnh lẽo bậc nhất trên thế giới này lại là quốc gia đang đứng trong tốp đầu trên bảng xếp hạng hạnh phúc của thế giới.
Một xã hội gắn kết và quan tâm lẫn nhau
“Vì theo đuổi câu trả lời, tôi ngồi lại với bất cứ ai sẵn sàng nói chuyện, ăn tối với harkl (đồ ăn từ cá mập đã bị hỏng), và tất nhiên là ngâm mình trong Đầm Xanh (Blue Lagoon – năm 1970, nhà máy địa nhiệt đã làm tan chảy dung nham xuống một dòng sông và khiến nước sông đổi thành màu xanh đặc biệt, sau đó người ta đã biến vùng nước nóng luôn có nhiệt độ gần 40 độ C này trở thành khu nghỉ dưỡng nổi tiếng – người viết).

Blue Lagoon – năm 1970, nhà máy địa nhiệt đã làm tan chảy dung nham xuống một dòng sông và khiến nước sông đổi thành màu xanh đặc biệt, sau đó người ta đã biến vùng nước nóng luôn có nhiệt độ gần 40 độ C này trở thành khu nghỉ dưỡng nổi tiếng. (Ảnh: Poulsen DK/Alamy)

Ngay sau khi tôi rời đi, các ngân hàng lớn nhất của Iceland đã rơi vào tình trạng phá sản và nền kinh tế của đất nước đang chao đảo trên bờ vực sụp đổ do khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Tỷ lệ thất nghiệp tăng lên gấp tám lần. Niềm tin vào các thể chế và các ngân hàng quốc hội đã giảm mạnh.
Tôi cho rằng sự hạnh phúc của đất nước cũng sẽ không còn nữa.
Và tôi đã sai” – Eric cho biết.
Theo chuyên gia Dora Gudmundsdottir, tác giả của một nghiên cứu đầy đủ được công bố trên tạp chí Social Literature Researchjournal, “Cuộc khủng hoảng kinh tế có ảnh hưởng rất hạn chế đến hạnh phúc của người dân”. Không những chỉ số hạnh phúc chung của cả nước chỉ giảm rất nhẹ trong thời gian khủng hoảng, mà 25% người Iceland được phỏng vấn còn cho rằng họ cảm thấy hạnh phúc hơn. Chuyện gì đã xảy ra vậy?
Eric đã gửi thư điện thử cho Karl Blöndal, biên tập viên của một tờ báo mà anh đã gặp ở Reykjavik. Ông chia sẻ rằng: “Rất nhiều cá nhân đã bị ảnh hưởng nặng nề, người nghỉ hưu mất tiền tiết kiệm. Nhưng có một điều về cuộc sống trong cộng đồng nhỏ này là mọi người bạn biết đều có liên hệ với nhau”, “Những người mất việc làm không bị cô lập, nguy cơ xa lánh không giống như ở các xã hội lớn hơn.”
Iceland, ngay cả với thủ đô Reykjavik đẳng cấp quốc tế, thì cũng giống như một thị trấn nhỏ trên nhiều phương diện. Theo cách nói của người Iceland, người ta không cần phải lo lắng về việc bị rơi vào hố đen, vì không có chiếc hố nào rơi vào bạn được, sẽ luôn có ai đó để đỡ bạn. Một người nhập cư Mỹ đến Iceland nói rằng, nếu chiếc xe của bạn bị mắc kẹt trong tuyết, sẽ luôn có một ai đó, chắc chắn sẽ luôn luôn có một ai đó dừng lại và giúp bạn. Trên thực tế, mức độ tin tưởng trong cộng đồng ở đây cao đến nỗi không có gì ngạc nhiên khi thấy những đứa trẻ sáu tuổi đi bộ đến trường một mình trong tiết trời tối tăm của mùa đông.

Iceland, ngay cả với thủ đô Reykjavik đẳng cấp quốc tế, thì cũng giống như một thị trấn nhỏ trên nhiều phương diện. (Ảnh: Robert Preston/Alamy)

Ý tưởng về một xã hội công bằng, cởi mở dường như là chìa khóa cho sự lạc quan ở nơi đây
Trong một tuyên bố lạc quan điển hình của Iceland, phóng viên Blöndal thậm chí còn nhìn thấy cơ hội tốt trong cuộc khủng hoảng tài chính:
Bây giờ chúng ta có thể lau sạch những gì u tối. Ai biết được, đây có thể là cơ hội để tạo dựng một xã hội tốt hơn, cởi mở hơn khi quyền lực bị khuếch tán hơn cùng với việc các lợi ích nhóm và nền kinh tế lỗi thời đã được xóa bỏ.
Theo một báo cáo gần đây của Liên Hợp Quốc về chỉ số hạnh phúc trên thế giới, cảm giác hạnh phúc được phân bố đều khắp ở Iceland. Hầu hết người Iceland ít nhiều đều hài lòng như nhau, trong khi ở các nước khác – đặc biệt là ở Trung Đông và Mỹ Latinh – mức độ hạnh phúc chênh lệch rất lớn giữa các tầng lớp trong xã hội. Điều này rất quan trọng bởi vì “những nghiên cứu mới cho thấy con người rõ ràng sống hạnh phúc hơn ở các môi trường xã hội có ít sự bất bình đẳng, chệnh lệch về hạnh phúc hơn”.
Nói cách khác, chúng ta không thể đạt được hạnh phúc thật sự nếu những người hàng xóm của chúng ta khốn khổ.
Người Iceland dường như nhận thức được một cách trực giác về sự cần thiết này.

(Ảnh: Yadid Levy/Alam)

Người Iceland cũng đã phát triển khả năng phục hồi mạnh mẽ được mài dũa trong nhiều thế kỷ mất mát và cô lập
Hãy tưởng tượng, ở nơi đây bóng đen mùa đông thật sự khắc nghiệt, núi lửa có thể phun trào bất kỳ lúc nào và địa hình hiểm trở như thuộc về thế giới khác nên NASA đã gửi các phi hành gia Apollo tới đây vào năm 1965 để luyện tập cho các chuyến đi bộ trên mặt trăng của họ.
Nhưng ở đó, bạn sẽ thấy sự lạc quan trong công việc hàng ngày. Bạn nhìn thấy nó qua cách mọi người bơi ngoài trời quanh năm, hoặc cách họ vươn lên mạnh mẽ sau khi phạm sai lầm mà không chịu bất kỳ sự kỳ thị nào của cộng đồng. Khả năng phục hồi mạnh mẽ và vươn mình đứng dậy bất chấp khó khăn của người Iceland cũng có thể được tìm thấy trong nền văn chương phong phú của đất nước này, khi họ hồi tưởng lại quá khứ huy hoàng với chiến công xa xưa – đó là những câu chuyện về chủ nghĩa anh hùng Viking khi đối mặt với nghịch cảnh.

(Ảnh: John and Tina Reid/Getty)

Ngày nay, Iceland xuất bản nhiều sách tính theo đầu người nhiều hơn bất kỳ nước nào trên thế giới. Một số nhà tâm lý học tin rằng văn chương khá giúp ích trong thời kỳ khó khăn. Những câu chuyện chính là một phương tiện, một cách để con người bày tỏ nỗi đau, và một khi nỗi đau được bày tỏ thì nỗi đau đó đã được nguôi ngoai phần nào. Văn học cũng là một cách thức truyền những nguồn sáng tạo của một nền văn hóa.
Và người Iceland chắc chắn nhận ra giá trị của việc đọc sách, khi câu nói phổ biến của họ là: “Thà đi chân đất còn hơn là không có sách.”
Một lối suy nghĩ thật đơn giản và hạnh phúc.
Không còn nghi ngờ gì nữa, chìa khóa của sự hạnh phúc ở đất nước Băng – Lửa này chính là khả năng đối diện và vượt qua khó khăn, quan tâm và chăm sóc cho người khác như với chính bản thân mình, đề cao sự cởi mở và công bằng trong xã hội.
Eric Weiner
Nguyễn Linh biên dịch
Xem thêm: