Nhà thờ Sagrada Familia (Thánh Gia) kỳ quan thiên nhiên của thành phố Barcelona, Tây ban nha. Bài 1.
Dịch từ nguồn: National Geographic tháng 12 2010.
Khi Đức Giáo Hoàng nói thánh lễ/lễ mi-sa (mass) sẽ cử hành tại đây vào mùa thu này, nhà thờ Sagrada Familia (Thánh Gia) đã thi công được 128 năm – và vẫn chưa hoàn tất. (Cụm từ Sagrada Familia dịch ra tiếng Anh là Holy Family, có nghĩa gia đình thánh, tôi gọi là Thánh Gia - Tài).
“Khách hàng của tôi không vội vã," Antoni Gaudi thường nói như vậy. Vị kiến trúc sư sùng đạo này ám chỉ đến Chúa, khi giải thích tại sao nhà thờ Công giáo La Mã Sagrada Familia này đã kéo dài quá lâu mà chưa xong. Gần một thế kỷ sau đó, nó vẫn là một công trình dở dang (a work in progress) – một giấc mơ của các tháp hình chóp (spire) và những mặt tiền có hoa văn (ornate facade) cao hàng trăm bộ bên trên trung tâm của tp Barcelona, lôi kéo sự chú ý (và đồng tiền euro) từ khoảng 2 triệu du khách mỗi năm. Tháng 11 này, Giáo hoàng Benedict XVI đã hiến dâng (consecrate) nhà thờ này cho Chúa. Có vẻ nhà thờ này sẽ chắc chắn hoàn tất vào năm 2026. Và nếu lịch sử sanh ra lịch sử, thời gian đã chín mùi để tái đánh giá (reappraise) cho nỗ lực có tính sử thi hay anh hùng ca (epic endeavor) này của Gaudi – và ý tưởng tiên tri đằng sau đó.
Nhà thờ này đã luôn luôn được sùng kính (revere) và sỉ vả (revile). Những người theo chủ nghĩa siêu hiện thực (surrealist) nói Gaudi là của họ, trong khi George Orwell gọi nhà thờ này “một trong những công trình xấu (hideous) nhứt thế giới.“ Cũng có phong cách riêng/đặc trưng (idiosyncratic) như Gaudi, nhà thờ này là một viễn tượng (vision) được cảm hứng từ đức tin tôn giáo và tình yêu thiên nhiên của nhà KTS này. Ông đã hiểu rằng thiên nhiên đầy rẫy những hình dạng cong (curved form), chứ không phải đường thẳng. Và ông nhận thấy rằng cấu tạo trong thiên nhiên thường là những vật liệu nổi gân (sinewy material) như gỗ, bắp thịt, và gân. Với những hình mẫu này trong đầu, Gaudi đã đặt nền móng các công trình của ông trên một tiền đề (premise) đơn giản: nếu thiên nhiên là tác phẩm (work) của Thượng Đế (God), và nếu những hình dạng kiến trúc ( architectural form) xuất phát từ thiên nhiên, thì cách tốt nhứt để tôn vinh chúa là thiết kế các công trình dựa trên các tác phẩm của ngài.
Như học giả Joan Bassegoda Nonell ghi nhận, “Câu nói nổi tiếng của Gaudi, 'sự độc đáo là trở về với cội nguồn', có nghĩa rằng nguồn gốc của mọi thứ là từ thiên nhiên, tạo dựng bởi Chúa". Dù cho ý tưởng của Gaudi dựa vào đức tin, nhưng sự tin tưởng của ông vào hiệu suất đẹp đẻ (beautiful efficiency) của những cấu tạo trong thiên nhiên (natural engineering) rõ ràng đã đi trước nghành phỏng sinh học (biomimetics) hiện đại. (Khoa học về mô phỏng/bắc chước thiên nhiên - Tài).
Ra đời năm 1852 gần tp Reus, khi lớn lên Gaudi đã bị lôi cuốn bởi hình học và những kỳ quan thiên nhiên của đồng quê vùng Catalona. Rời trường kiến trúc, ông cuối cùng đã sáng tạo ra phong cách riêng của mình – một tổng hợp của tân-Gô tích, nghệ thuật mới (art nouveau), và những yếu tố của nhà thờ Chính Thống Đông Phương (Eastern Orthodox). Theo Gaudi, hình dáng và chức năng không thể tách rời; người ta chỉ có tìm thấy vẽ đẹp thẩm mỹ sau khi tìm kiếm hiệu suất về cấu trúc (structural efficiency), đang chế ngự thiên nhiên. “Không có gì là nghệ thuật nếu nó không từ thiên nhiên,“ ông đã kết luận.
Năm 1883, Gaudi đã tiếp nhận nhà thờ Sagrada Familia từ một KTS khác, người đã đặt một nền móng tân-Gô tích. Gaudi đã hình dung/mường tượng (envision) sẽ tái tạo cuộc đời Chúa qua hình ảnh sống động (soaring visual narrative of Christ's life), nhưng cũng biết rằng công trình khổng lồ này không thể hoàn tất trong đời ông. Trong hơn 12 năm trước khi chết vào năm 1926 – ông đã trải qua năm cuối đời tại công trình – ông đã biểu hiện các bản vẽ của mình (render his plan) dưới hình thức các mô hình hình học ba chiều thay vì những bản vẽ qui ước. Dù cho nhiều mô hình đã bị hủy bởi nhửng kẻ phá hoại (vandalist) trong cuộc nội chiến ở Tây ban nha, những mô hình rất cần thiết đối với những ai kế tục Gaudi.
“Chúng chất chứa DNA về cấu trúc của toàn thể công trình,“ Mark Burry - một KTS từ Úc đã làm việc cho công trình này hơn 31 năm - giải thích. Bằng cách dùng các bản vẽ và kỹ thuật máy tính để giúp diễn giải các thiết kế của Gaudi cho các thợ xây ngày nay. “Bạn có thể lấy ra sự tổng thể của kiến trúc từ những mảnh vụn. Những mô hình này của Gaudi đã thỏa mản các đòi hỏi của nhà KTS: lấy một ý tưởng phức tạp, toàn diện (holistic) và giải thích nó để làm sao những người khác có thể hiểu và tiếp tục nó sau khi bạn chết.“
Adrian Bejan nói rằng mặt tiền của nhà thờ dựa vào tỉ lệ vàng, là tỉ lệ hình học “đằng sau nghệ thuật đầy tính thẩm mỹ.“ Vị giáo sư đáng kính này về môn kết cấu công trình (mechanical engineering) của đại học Duke, mà luật kết cấu của ông nói rằng thiết kế của thiên nhiên là một hiện tượng phổ biến của vật lý, đã gọi Gaudi là bậc tiền bối (forebear) và là một “người đi xiếc trên dây (tightrope walker) nối liền nghệ thuật và khoa học. Ông đã hiểu rằng thiên nhiên được cấu tạo bởi những luật về toán học. Cái gì mạnh nhứt vốn thuộc về (inherently) cái nhẹ nhứt và hữu hiệu nhứt, vì vậy đẹp nhứt.“
Ở trung tâm của tầm nhìn/viễn tượng (vision) của Gaudi là một sự thực vô tận (timeless truth). Vì Bassergoda viết: “Hướng tới tương lai, bài học của Gaudi là không mô phỏng/sao chép những giải pháp (của thiên nhiên) nhưng nhìn vào thiên nhiên để tìm cảm hứng (look at nature for inspiration) . . .
(còn tiếp)
 | ||
|
No comments:
Post a Comment