Chúng ta sai từ bao giờ? 
"Ông (Nguyên Ngọc) kể với tôi: “Một hôm bà Nguyễn Thị Bình triệu tập một nhóm trí thức hơn 10 người lại, đặt câu hỏi: Chúng ta sai từ bao giờ? Mọi người đều nói: sai từ năm 1951, khi đại hội lần thứ hai của đảng lấy “chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Mao Trạch Đông” làm kim chỉ nam cho mọi đường lối chính sách của mình. Riêng tôi nói: Sai từ đại hội Tour. Bà Bình không đồng ý. Vậy mà sáng hôm sau bà bảo tôi: “Chị đã suy nghĩ suốt đêm qua, em nói đúng đấy!”
Nguyên Ngọc phân tích cho tôi: "ta và anh Tàu cùng một đẳng cấp phong kiến nên trong lịch sử có lúc thắng lúc thua nhau. Nhưng Pháp nó hơn ta một đẳng cấp. Nó là xã hội đã có văn minh cả vật chất lẫn tinh thần. Học nó để mà canh tân đất nước rồi giành độc lập cũng chưa muộn. Dùng vũ lực để giành độc lập, sau đó thì anh nông dân vô học lên cầm quyền, không nâng cấp được xã hội mà còn dìm xã hội xuống thấp hơn bao giờ hết. Kẻ nghèo đói lên nắm quyền thì vơ vét và vơ vét. Thực tế đã chứng minh điều đó. Nó hủy hoại cả văn hóa dân tộc. Đi con đường của Phan Châu Trinh là duy nhất đúng".
Nhận xét : Chỉ một nhận xét ngắn ngủi , Nguyên Ngọc đã phủ định cái gọi là "cuộc chiến thần thánh của nhân dân ta do đảng lãnh đạo " từ năm 1945 đến 1975 . Nghĩa là dân VN không cần đổ máu một cách vô ích để giành độc lập từ tay Pháp .

Nguồn : https://vnthuquan.net/mobil/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237nvn3n1nvn2n31n343tq83a3q3m3237nvn