NGƯỜI MỸ BẢN ĐỊA: NHỮNG NHÀ DÂN CHỦ ĐẦU TIÊN CỦA NHÂN LOẠI (American Indians: The original democrats).

Tài Trần: Đã từ lâu, tôi biết ng Mỹ bản địa là một trong dân tộc TIÊN PHONG về Dân chủ và mới đây tôi càng hiểu rõ hơn sau khi đọc bài điểm sách của Tom Atlee về quyển "Indian Givers: How the Indians of the Americas Transformed the World".

Bài dưới đây dịch từ nguồn : http://www.co-intelligence.org/CIPol_IndiansOrigDemoc.html

=====

"Nhiều ng nghĩ rằng truyền thống dân chủ của chúng ta tiến hóa chủ yếu (primarily) từ người Hy lạp và Anh. Nhưng những nền chính trị này, đã dung dưỡng (step in) sự nô lệ, giai cấp quí tộc, và có tài sản là có quyền (property-power); chỉ đáng là một đối xứng (counterpoint) nếu so với nguồn gốc THỰC SỰ của chế độ dân chủ liên bang của chúng ta – (nguồn gốc đó là) người Da Đỏ Mỹ (tên gọi mới là dân Mỹ bản địa/Native American hay American-Indian-- Tài). Trong phần sau đây từ sách Indian Givers: How the Indians of the America Transformed the World (Crown Publishers, NY, 1988), tác giả Jack Weatherford đã nhìn vào văn khố lịch sử để sửa chữa huyền thoại (mythology) mà chúng ta đã đặt ra (raise with)”-- Tom Atlee, một nhà hoạt động xã hội, cho hoà bình và môi trường ng Mỹ, sinh năm 1947.

Chủ đề rõ ràng/dễ thấy (consistent) nhứt trong những mô tả đã viết (pen about) về Tân Thế Giới là sự ngạc nhiên bởi sự tự do cá nhân của ng Da Đỏ, đặc biệt là sự tự do của họ với nhà cầm quyền và với các giai cấp xã hội dựa trên sự sở hữu tài sản. Lần đầu tiên người Pháp và ng Anh đã nhận thức (become aware) bởi khả năng sống trong một xã hội hài hòa và thịnh vượng mà KHÔNG cần sự cai trị của một ông vua.

Khi những tin tức đầu tiên của vùng đất mới này lọt (filter) vào Âu châu, chúng đã ảnh hưởng/tác động (provoke) rất nhiều đến những bài viết về triết và chính trị. Sir Thomas More đã đưa vào (incorporate) quyển Utopia của ông (viết năm 1551) những đặc điểm này – được ghi chép bởi những nhà du hành đầu tiên đến Mỹ . . . tác phẩm của More đã được dịch thành các ngôn ngữ chính của Âu châu.

Louis Armand de Lom d'Arce hay Nam tước Lahontan, đã viết vài sách ngắn về bộ lạc Huron ở Canada, dựa vào thời gian sống với họ từ 1683 đến 1694, (trong thời gian đó ông ) đã tìm thấy một xã hội có trật tự (có luật pháp), nhưng lại thiếu vắng một hình thức chính quyền để áp đặt (compel) một trật tự như vậy . . . Sau đó ít lâu, Lahontan trở thành một ng nổi tiếng quốc tế được chào mừng (fete) tại tất cả các giới/nhóm cổ vỏ cho tự do (liberal). Kịch tác gia Delisle de la Drevetière đã đưa những ý tưởng này lên sân khấu qua vở kịch Arlequin Sauvage . . . nói về một người Da Đỏ Mỹ thăm viếng Paris . . . đã có ảnh hưởng mạnh mẽ lên một ng trẻ tuổi có tên là Jean Jacques Rousseau . . . và cuối cùng dẫn đến việc xuất bản tác phẩm nổi tiếng nhứt của ông, Luận Thuyết về Nguồn Gốc của Bất Bình Đẳng (Discourse on the Origins of Inequality), vào năm 1754 . . .

Trong kỷ nguyên này, các nhà tư tưởng của Âu châu đã đúc kết (forge) những ý tưởng được gọi Sự Khai Sáng (Enlightenment) của Âu châu, và phần lớn ánh sáng (của những ý tưởng này) lại xuất phát từ bó đuốc của tự do của ng Da Đỏ.

Khi Cách mạng Mỹ bắt đầu, Thomas Paine đã phục vụ như thư ký của các đặc phái viên (commissioner) - được gửi tới để thương thuyết với bộ lạc Iroquois … ông đã tìm cách học ngôn ngữ của họ và trong suốt phần còn lại của nghề chính trị và viết văn của ông, ông đã coi người Da Đỏ là mô hình/mẫu mực để tổ chức một xã hội.

- trang 122-125 của sách đã dẫn

Theo sử sách, người đầu tiên đã đề nghị một sự liên hiệp của tất cả các thuộc địa và đề nghị một mô hình liên bang là một tù trưởng người Iroquois tên Canassatego, nói tại một hội nghị giữa người Da Đỏ và Anh quốc tại Pennsylvania tháng 7 1744 . . . Ông khuyên họ nên làm như dân tộc ông đã làm và tạo nên một liên bang như Liên minh (League) của người Iroquois . . .

Benjamin Franklin*, một đặc phái viên về Da Đỏ . . . trong thập niên 1750 và đã trở nên quen thuộc một cách tường tận (intimately) những phức tạp (intricacy) về chính trị của ng Da đỏ và đặc biệt với Liên minh của người Iroquois . . . Nói tại Quốc hội Albany năm 1754 , Franklin đã kêu gọi các đại diện của các thuộc địa của Anh nên hợp nhứt và bắt chước Liên minh của người Iroquois. Mô hình của những thực thể chính trị có chủ quyền (sovereign unit) kết hợp thành một chính quyền đã đưa ra một cách chính xác GIẢI PHÁP cho vấn đề – mà các người thảo ra Hiến pháp Mỹ đã gặp. Ngày nay, chúng ta gọi đó là một hệ thống 'liên bang' trong đó mỗi bang giữ quyền lực trong những vấn đề nội bộ và chính phủ liên bang sắp đặt/điều tiết (regulate) những vấn đề chung của các bang . . .

Người Mỹ đã THEO những tiền lệ (precedent) của người Iroquois là luôn luôn có cách để loại bỏ người lãnh đạo khi cần . . . chấp nhận những bang mới như là thành viên thay vì coi họ là thuộc địa . . cho phép chỉ một ng được nói trong các tập hợp chính trị . . .

Một trong những định chế chính trị quan trọng nhứt, đã vay mượn từ người Da Đỏ là 'caucus' (theo tự điển Vdict: cuộc họp kín của ban lãnh đạo một tổ chức chính trị để chọn người ra ứng cử hoặc để quyết định đường lối của tổ chức .--Tài) . . . Từ này lấy từ ngôn ngữ của người Algonquin . . . Caucus trở thành chỗ dựa chính (mainstay) của dân chủ tại Quốc hội và trong các nhóm chính trị và cộng đồng khắp nước Mỹ

- (trang 135-45 của sách đã dẫn)./.

===========================

* Benjamin Franklin có một vị trí quan trong trong lịch sử Mỹ đến độ - tuy ko phải là một lãnh tụ chính trị hay một trong các quốc phụ của Mỹ nhưng được in hình trên tờ 100 đô - rất quen thuộc với người dân khắp thế giới kể cả cả các quan to quan nhỏ của ĐSCSVN!

Ảnh: một hoa hậu của bộ lạc Navajo (đọc là na-va-hô) ở Mỹ, chụp cách đây vài năm.

Ảnh 2-3: lãnh thổ của dân Algonquin trải dài từ Canada đến Mỹ, hình vẽ từ thế kỷ 16 của làng Pomeiock của bộ lạc này.