Monday, August 24, 2020
CHUYỆN ÔNG MÓNG - NGUYỄN HUY THIỆP
Mấy năm trước nghe nói ở ngoại thành có một chợ bán phân nổi tiếng, " độc nhất vô nhị " nên tôi tò mò đến xem. Chợ phân họp chừng một giờ đồng hồ từ 3 giờ sáng đến 4 giờ sáng ở ngay bên đường đi Sơn Tây. Đây là vùng trồng rau, trồng cà nổi tiếng. Giống cà pháo, cà bát rất hợp với việc bón phân tươi, nhất là phân người. Người ta cũng dùng phân để bón cho lúa, nhưng phân bón cho lúa phải được ủ cho mục ra, cho chín phân. Thế nào là ủ phân ? Phân tươi có nhiều loại : phân trâu bò, phân lợn, phân gà (gọi chung là phân chuồng), phân người (còn gọi là phân bắc) nhưng được ưa quý hơn cả là phân lợn, phân gà. Phân lợn quý vì nó mát, có thể dùng ngay, bón được ngay cho cây, mà cây nào cũng hợp. Phân gà cũng quý nhưng phân gà nóng, chỉ hợp bón cho cây ớt mà thôi. Riêng phân người (phân bắc) có lẽ bởi có nhiều đạm, nhiều chất khó phân huỷ nên bón trực tiếp thì cây xót, chết ngay. Riêng chỉ cây cà là chịu đựng được, lại hợp với việc bón loại phân này. Nhìn chung, tất cả các loại phân đều phải được ủ thì mới nên dùng. Người ta đào một cái hố ở ruộng, chất phân vào cùng với tro, trấu, rồi trát bùn non trộn với rơm bên ngoài, trông như một cái mả, để đấy chừng dăm bữa nửa tháng cho ngấu dần. Phân được ủ chín, cứ thế mục ra, oải ra. Những con dòi ăn hết phân cũng chết đi, bản thân nó cũng hoá thành phân.
Khi tôi đến thăm chợ phân thì chợ đang họp. Đây là chợ phân tươi, hoàn toàn không có phân ủ (phân chín) không có phân xanh (phân làm từ các loại lá cây) hay phân hoá học. Cũng rất ít có phân chuồng, tức là phân lợn, phân gà hay phân trâu bò. Tất cả đều là phân người.
Phân người được cho vào những thùng gò bằng tôn như thùng gánh nước. Cũng có một số người dùng thùng gỗ hoặc cho phân vào sọt (sọt được lót bằng bao ni-lông). Có lẽ phần lớn phân ở đây đều được lấy từ các nhà xí công cộng trong thành phố ra, nhiều thùng phân còn thấy lẫn cả giấy vở học sinh hay giấy báo.
Chợ phân không đông, chỉ có chừng hơn ba chục người vừa mua vừa bán. Hình như họ vốn đã quen biết nhau và khá thuộc " mặt hàng " của nhau nên việc mua bán thoả thuận cũng nhạnh Dưới ánh đèn cao áp tựa như ánh trăng và không khí hơi lạnh buốt, chợ phân cũng có phần nào giấu đi được sự bẩn thỉu, sự nghèo hèn, lam lũ và cần lao.
Những người bán phân đều bịt mặt hay đeo khẩu trang. Tất cả đều bán mua, mua bán một cách âm thầm chịu đựng, ít nhất đấy cũng là cảm giác ban đầu của tội Không có ai nói to tiếng hoặc mặc cả ráo riết như ở các chợ khác, chỉ trừ có mỗi một người, người này có vẻ như " ông chủ chợ ". Ông ta khoảng 60 tuổi, dáng người thấp đậm, đầu húi cua, mắt trố, quai hàm bạnh, ngực nở nang, chân tay rắn chắc. Ông ta không đeo khẩu trang hay bịt mặt, hoàn toàn chẳng có vẻ gì sợ hãi hay ghê tởm khi phải tiếp xúc, đụng chạm với các thùng phân bẩn thỉu và các dụng cụ dơ dáy ở đây. Tôi để ý thấy ông ta không mua, cũng không bán nhưng ông ta đi đi lại lại, nhắc nhở mọi người, xem xét, đánh giá từng thùng phân, bông đùa, góp ý cho những ai còn đang băn khoăn hay lưỡng lự. Ông ta khá linh hoạt, lanh lẹn. Sự linh hoạt của ông ta khiến cho phiên chợ sôi nổi hẳn lên nhưng cũng có vẻ gì khá bất nhẫn. Ông ta như một vị nhạc trưởng, như người giữ nhịp điệu cho cả phiên chợ quái đản này.
Có mấy người đôi co về hai sọt phân của một phụ nữ. Người phụ nữ này ăn mặc quần áo như một nhân viên Công ti vệ sinh. Người phụ nữ cầu cứu "ông chủ chợ " :
- Bác Móng ! Phân này của cháu mà chê là chua thì có ức không ?
Ông Móng (tức " ông chủ chợ ") đến gần xem xét. Ông ta dùng một cái gắp phân bằng cật tre, trông hơi giống một cái đũa cả sục sâu vào đáy sọt phân rồi rút ra, đưa lên mũi ngửi. Một con nhặng xanh bay nhoằng ở ngay trước mặt ông ta. Ông ta lùi một bước, quắc mắt, chuyển cái gắp phân từ tay trái sang tay phải rồi ước lượng đón đầu đường bay của con nhặng xanh, đập véo một cái vào không trung. Ông ta hô lớn :
- Chết này !
Sau tiếng hô người ta thấy con nhặng xanh ngã vật xuống ở giữa sọt phân. Ông ta bình thản bảo người mua hàng :
- Phân tốt đấy, không chua đâu ! Chắc hố xí nhà này gần chỗ làm đậu phụ nên có nước đỗ tương lẫn vào !
Người phụ nữ bảo :
- Vâng đúng ! Trong phân vẫn còn vỏ đỗ tương đây này !
Ông Móng bảo :
- Phân của mày hôm nay không đậm như phân hôm qua ! Nát nhẽo nát nhèo... Thôi thì giảm một giá...
Người phụ nữ bảo :
- Cháu gánh kẽo kẹt suốt từ cửa ngoài ô đến đây, nặng ơi là nặng. . .
Ông Móng bảo :
- Cho chết ! Ai bảo tham múc nhiều nước vào. . . Mày phải chắt cho kiệt nước đi thì phân mới ngon !
Ở cuối chợ có ai trút hai thùng phân sang hai cái thúng sơn bị đổ ra đường. Ông Móng quát :
- Vét ngay ! Vét cho thật sạch ! Ban ngày người ta mà thấy phân dây ra đường là không còn để cho họp chợ nữa đâu !
Người bán hàng vét phân bằng một dụng cụ làm bằng tôn hơi giống như một cái thìa xúp to, có cán dài, cái này cũng gọi là móng. Tuy đã vét sạch nhưng trên mặt đường nhựa vẫn lầy nhầy một lớp váng nước bu đầy ruồi nhặng. Ông Móng đi đến, bắt người kia phải đi múc nước từ một con mương gần đấy lên để rửa đường.
Một thanh niên trẻ, người gầy nhẳng đẩy một xe phên đi đến. Đây là chiếc xe vẫn dùng để gom rác nhưng được sửa đi để đựng phận Những người không bán được hàng (ế hàng) hoặc hàng xấu (tức là phân lõng bõng toàn nước hay nhiều dòi quá) đều trút cả vào xe cho anh tạ Anh ta mua hết nhưng đều với giá rẻ, mọi người gọi là giá bèo, giá vứt đi, giá hết chợ. Ông Móng và anh này có vẻ thân nhạu Ông Móng khen :
- Làm được nhà, lấy được vợ chỉ nhờ vào phân ! Thế là nhất !
Anh ta cười, vẻ mãn nguyện, lấy thuốc lá ra mời ông Móng. Hai người đứng hút thuốc lá, bàn tán những chuyện gì đó không rõ nhưng nghe loáng thoáng có câu " nhất nghệ tinh, nhất thân vinh " với " sinh ư nghệ, tử ư nghệ ". . .
Phía cánh đồng ngoại thành bóng tối lễnh loãng dần, bắt đầu mờ mờ nhìn rõ mặt người. Những tia mặt trời đầu tiên hân hoan báo hiệu một ngày mới đang đến dần. Những tiếng rung động đầu tiên rất khẽ rồi cứ thế lan toả ra, lớn dần lên, liên hoàn ầm ào như có muôn ngàn tiếng sóng vỗ, như có muôn ngàn tiếng chim đập cánh, như rùng rùng tiếng dậm chân của cả đoàn người. Tiếng còi xe lửa, tiếng còi ô-tô lảnh lót vang lện Thành phố bắt đầu cựa mình thức dậy như một con mãnh thú to lớn, như một tên khổng lồ vĩ đại có rất nhiều tham vọng phàm tục, có rất nhiều ước mơ táo bạo cùng với năng lực ẩn tàng. Hắn vừa chậm rãi, lại nhanh nhẹn, vừa ngáp ngủ, lại tỉnh thức. Người ta không thể lường được một ngày của hắn rồi sẽ thế nào, hắn sẽ làm gì, hắn sẽ bắt đầu bữa tiệc thịt người ngay tức khắc hay sẽ hào hiệp vung tay gia ân rải bạc vàng lên khắp chốn cùng nơi như một đế vượng Thành phố ! Đấy là bao nhiêu nỗi kinh hoàng, bao nhiêu niềm vui hoan lạc ! Thành phố ! Ở đấy có cả biết bao cảnh giới thiên đường và sự đoạ đầy trong tầng tầng địa ngục !
Những người họp chợ phân tản đi rất nhanh, loáng cái chẳng thấy còn một người nào, cứ như là chui xuống đất. Ông Móng đi dọc cái chợ không còn một ai xem xét. Không biết ông ta lấy đâu ra một cái chổi nan dài, chỗ nào còn rớt lại ít phân thì ông ta dùng chổi rấp ngay vào bên rệ đường như để phi tạng Xong xuôi ông ta bước xuống con mương gần đấy rửa tay rồi lững thững đi vào quán phở vừa mới mở cửa bên đường. Ở đây ông được đón tiếp như một khách hàng quen biết thường xuyên đặc biệt. Chủ quán biết rõ ông thích ăn gì và ăn thế nào.
Sau lần tôi đến chợ phân, tôi đã làm quen với ông Móng, tìm cách trò chuyện với ông ta nhưng ông ta kín như bựng Tôi cũng đã nghe thiên hạ kể về ông ta nhiều chuyện nhưng đều " bán tín bán nghi ", chẳng biết thực hư thế nào.
Bốn chục năm trước, Móng là một thanh niên nông thôn chất phác. Anh ta sống ở một làng quê ven thành. Lớn lên Móng đi lính, đã từng sang Lào và Campuchia. Cũng có người nói hồi trẻ Móng khá tài hoa, cầm, kỳ, thi, hoạ đủ mùi.
Một dạo, đóng quân ở một vùng xa, Móng có làm quen và yêu một cô gái Chặm Cô gái tóc xoăn, da nâu, nồng nàn như lửa. Anh lính nhà quê chất phác si tình như bị hớp hồn. Họ kéo nhau vào rừng trước một pho tượng đá cổ tạc những hình thù kỳ dị mà mãi về sau Móng được nghe giải thích là tượng linga. Móng đòi cô gái trao thận Cô gái bắt Móng phải thề chung thuỷ với cộ Nửa đùa nửa thật, Móng thề :
- Nếu tôi không chung thuỷ với em thì suốt đời tôi đi hót cứt !
Cô gái vui vẻ, tự nguyện trao thận Sau đó Móng đã chuyển đi nơi khác. Anh ta quên ngay cô gái người Chặm Cuộc đời chinh chiến giang hồ bôn ba khắp nẻo, sau này Móng cũng đã nhiều lần gặp gỡ không ít những cô gái khác. Hết chiến tranh trở về quê quán, giống như nhiều người đàn ông có giáo dục và lương thiện khác đã qua thử thách, Móng lấy một cô gái làng, lập gia đình và sống cần cù, gương mẫu.
Tôi nghe kể nhưng không tin lắm vào câu chuyện trện Tôi hỏi ông Móng và biết ông làm việc ở chợ phân này mấy chục năm nay tình nguyện và không vụ lợi. Nhiều người cũng đã xác nhận việc ấy với tội Không có lẽ ông lại có tình yêu và lòng say mê với phân như khối người dở hơi chúng ta vẫn say mê văn chương nghệ thuật, toán học, chính trị hay đồ cổ ? Tôi có mang chuyện này trao đổi với một nhà sự Ông bảo :
- Sám hối vẫn thường là một nhu cầu tâm linh của người ta khi đã về già. Thế nào gọi là sám ? Thế nào gọi là hối ? Sám có nghĩa là ăn năn về những lỗi lầm mình đã phạm từ trước. Các nghiệp ác, các tội ngu si mê chấp, kiêu ngạo khinh mạn. . . hoàn toàn xin ăn năn hối lỗi, từ nay về sau không còn gây ra nữa. Thế gọi là sám. Hối có nghĩa là hối cải những điều lỗi có thể phạm phải sau này. Các nghiệp ác, các tội ngu mê, kiêu ngạo, ngông cuồng, ghen ghét. . . đã được giác ngộ sẽ phải dứt bỏ hẳn, không gây ra nữa. Thế gọi là hối, gọi chung là sám hối. Kẻ phàm phu mê chấp chỉ biết ăn năn những tội lỗi đã phạm phải từ trước mà không biết hối cải những tội lỗi về sau của mình thế là tội trước chưa diệt, lỗi sau lại sinh, vậy chưa thể gọi là sám hối được. Mỗi một thiện trí thức phải nung nấu lắm !
Tôi ngồi nghe, không hoàn toàn bằng lòng với cách giải thích như trên vì thấy ông Móng không có vẻ gì đang là người ăn năn sám hối. Tôi cũng đã dò hỏi về " linga " và các quan niệm về quả báo của người xựa Trong bái vật tổ - tôn giáo nguyên thuỷ (nhiều người coi là tà giáo) - hình tượng âm vật, dương vật giao cấu cũng khá phổ biến, chưa nghe nói vì báng bổ mà đến nỗi phải rước tai hoạ gì. Chắc chắn không hề có chuyện mê tín ở đậy Tiếp xúc với ông Móng, tôi thấy ông là người vô thần, cũng khá hồn nhiên chất phác yêu đời. Tôi băn khoăn quá, giải thích chuyện này cho thật thấu đáo kể cũng đau đầu.
- Không tôn giáo, không chính trị, không vụ lợi, không " sếch-xy " - Ông Móng bảo tôi - Nghề hót phân trên đời là nhất !
NGUYỄN HUY THIỆP
Hà Nội, xuân Tân Tị 2001
PHẦN ĐỌC THÊM: https://huongduongtxd.com/langconhue.pdf
Mấy năm trước nghe nói ở ngoại thành có một chợ bán phân nổi tiếng, " độc nhất vô nhị " nên tôi tò mò đến xem. Chợ phân họp chừng một giờ đồng hồ từ 3 giờ sáng đến 4 giờ sáng ở ngay bên đường đi Sơn Tây. Đây là vùng trồng rau, trồng cà nổi tiếng. Giống cà pháo, cà bát rất hợp với việc bón phân tươi, nhất là phân người. Người ta cũng dùng phân để bón cho lúa, nhưng phân bón cho lúa phải được ủ cho mục ra, cho chín phân. Thế nào là ủ phân ? Phân tươi có nhiều loại : phân trâu bò, phân lợn, phân gà (gọi chung là phân chuồng), phân người (còn gọi là phân bắc) nhưng được ưa quý hơn cả là phân lợn, phân gà. Phân lợn quý vì nó mát, có thể dùng ngay, bón được ngay cho cây, mà cây nào cũng hợp. Phân gà cũng quý nhưng phân gà nóng, chỉ hợp bón cho cây ớt mà thôi. Riêng phân người (phân bắc) có lẽ bởi có nhiều đạm, nhiều chất khó phân huỷ nên bón trực tiếp thì cây xót, chết ngay. Riêng chỉ cây cà là chịu đựng được, lại hợp với việc bón loại phân này. Nhìn chung, tất cả các loại phân đều phải được ủ thì mới nên dùng. Người ta đào một cái hố ở ruộng, chất phân vào cùng với tro, trấu, rồi trát bùn non trộn với rơm bên ngoài, trông như một cái mả, để đấy chừng dăm bữa nửa tháng cho ngấu dần. Phân được ủ chín, cứ thế mục ra, oải ra. Những con dòi ăn hết phân cũng chết đi, bản thân nó cũng hoá thành phân.
Khi tôi đến thăm chợ phân thì chợ đang họp. Đây là chợ phân tươi, hoàn toàn không có phân ủ (phân chín) không có phân xanh (phân làm từ các loại lá cây) hay phân hoá học. Cũng rất ít có phân chuồng, tức là phân lợn, phân gà hay phân trâu bò. Tất cả đều là phân người.
Phân người được cho vào những thùng gò bằng tôn như thùng gánh nước. Cũng có một số người dùng thùng gỗ hoặc cho phân vào sọt (sọt được lót bằng bao ni-lông). Có lẽ phần lớn phân ở đây đều được lấy từ các nhà xí công cộng trong thành phố ra, nhiều thùng phân còn thấy lẫn cả giấy vở học sinh hay giấy báo.
Chợ phân không đông, chỉ có chừng hơn ba chục người vừa mua vừa bán. Hình như họ vốn đã quen biết nhau và khá thuộc " mặt hàng " của nhau nên việc mua bán thoả thuận cũng nhạnh Dưới ánh đèn cao áp tựa như ánh trăng và không khí hơi lạnh buốt, chợ phân cũng có phần nào giấu đi được sự bẩn thỉu, sự nghèo hèn, lam lũ và cần lao.
Những người bán phân đều bịt mặt hay đeo khẩu trang. Tất cả đều bán mua, mua bán một cách âm thầm chịu đựng, ít nhất đấy cũng là cảm giác ban đầu của tội Không có ai nói to tiếng hoặc mặc cả ráo riết như ở các chợ khác, chỉ trừ có mỗi một người, người này có vẻ như " ông chủ chợ ". Ông ta khoảng 60 tuổi, dáng người thấp đậm, đầu húi cua, mắt trố, quai hàm bạnh, ngực nở nang, chân tay rắn chắc. Ông ta không đeo khẩu trang hay bịt mặt, hoàn toàn chẳng có vẻ gì sợ hãi hay ghê tởm khi phải tiếp xúc, đụng chạm với các thùng phân bẩn thỉu và các dụng cụ dơ dáy ở đây. Tôi để ý thấy ông ta không mua, cũng không bán nhưng ông ta đi đi lại lại, nhắc nhở mọi người, xem xét, đánh giá từng thùng phân, bông đùa, góp ý cho những ai còn đang băn khoăn hay lưỡng lự. Ông ta khá linh hoạt, lanh lẹn. Sự linh hoạt của ông ta khiến cho phiên chợ sôi nổi hẳn lên nhưng cũng có vẻ gì khá bất nhẫn. Ông ta như một vị nhạc trưởng, như người giữ nhịp điệu cho cả phiên chợ quái đản này.
Có mấy người đôi co về hai sọt phân của một phụ nữ. Người phụ nữ này ăn mặc quần áo như một nhân viên Công ti vệ sinh. Người phụ nữ cầu cứu "ông chủ chợ " :
- Bác Móng ! Phân này của cháu mà chê là chua thì có ức không ?
Ông Móng (tức " ông chủ chợ ") đến gần xem xét. Ông ta dùng một cái gắp phân bằng cật tre, trông hơi giống một cái đũa cả sục sâu vào đáy sọt phân rồi rút ra, đưa lên mũi ngửi. Một con nhặng xanh bay nhoằng ở ngay trước mặt ông ta. Ông ta lùi một bước, quắc mắt, chuyển cái gắp phân từ tay trái sang tay phải rồi ước lượng đón đầu đường bay của con nhặng xanh, đập véo một cái vào không trung. Ông ta hô lớn :
- Chết này !
Sau tiếng hô người ta thấy con nhặng xanh ngã vật xuống ở giữa sọt phân. Ông ta bình thản bảo người mua hàng :
- Phân tốt đấy, không chua đâu ! Chắc hố xí nhà này gần chỗ làm đậu phụ nên có nước đỗ tương lẫn vào !
Người phụ nữ bảo :
- Vâng đúng ! Trong phân vẫn còn vỏ đỗ tương đây này !
Ông Móng bảo :
- Phân của mày hôm nay không đậm như phân hôm qua ! Nát nhẽo nát nhèo... Thôi thì giảm một giá...
Người phụ nữ bảo :
- Cháu gánh kẽo kẹt suốt từ cửa ngoài ô đến đây, nặng ơi là nặng. . .
Ông Móng bảo :
- Cho chết ! Ai bảo tham múc nhiều nước vào. . . Mày phải chắt cho kiệt nước đi thì phân mới ngon !
Ở cuối chợ có ai trút hai thùng phân sang hai cái thúng sơn bị đổ ra đường. Ông Móng quát :
- Vét ngay ! Vét cho thật sạch ! Ban ngày người ta mà thấy phân dây ra đường là không còn để cho họp chợ nữa đâu !
Người bán hàng vét phân bằng một dụng cụ làm bằng tôn hơi giống như một cái thìa xúp to, có cán dài, cái này cũng gọi là móng. Tuy đã vét sạch nhưng trên mặt đường nhựa vẫn lầy nhầy một lớp váng nước bu đầy ruồi nhặng. Ông Móng đi đến, bắt người kia phải đi múc nước từ một con mương gần đấy lên để rửa đường.
Một thanh niên trẻ, người gầy nhẳng đẩy một xe phên đi đến. Đây là chiếc xe vẫn dùng để gom rác nhưng được sửa đi để đựng phận Những người không bán được hàng (ế hàng) hoặc hàng xấu (tức là phân lõng bõng toàn nước hay nhiều dòi quá) đều trút cả vào xe cho anh tạ Anh ta mua hết nhưng đều với giá rẻ, mọi người gọi là giá bèo, giá vứt đi, giá hết chợ. Ông Móng và anh này có vẻ thân nhạu Ông Móng khen :
- Làm được nhà, lấy được vợ chỉ nhờ vào phân ! Thế là nhất !
Anh ta cười, vẻ mãn nguyện, lấy thuốc lá ra mời ông Móng. Hai người đứng hút thuốc lá, bàn tán những chuyện gì đó không rõ nhưng nghe loáng thoáng có câu " nhất nghệ tinh, nhất thân vinh " với " sinh ư nghệ, tử ư nghệ ". . .
Phía cánh đồng ngoại thành bóng tối lễnh loãng dần, bắt đầu mờ mờ nhìn rõ mặt người. Những tia mặt trời đầu tiên hân hoan báo hiệu một ngày mới đang đến dần. Những tiếng rung động đầu tiên rất khẽ rồi cứ thế lan toả ra, lớn dần lên, liên hoàn ầm ào như có muôn ngàn tiếng sóng vỗ, như có muôn ngàn tiếng chim đập cánh, như rùng rùng tiếng dậm chân của cả đoàn người. Tiếng còi xe lửa, tiếng còi ô-tô lảnh lót vang lện Thành phố bắt đầu cựa mình thức dậy như một con mãnh thú to lớn, như một tên khổng lồ vĩ đại có rất nhiều tham vọng phàm tục, có rất nhiều ước mơ táo bạo cùng với năng lực ẩn tàng. Hắn vừa chậm rãi, lại nhanh nhẹn, vừa ngáp ngủ, lại tỉnh thức. Người ta không thể lường được một ngày của hắn rồi sẽ thế nào, hắn sẽ làm gì, hắn sẽ bắt đầu bữa tiệc thịt người ngay tức khắc hay sẽ hào hiệp vung tay gia ân rải bạc vàng lên khắp chốn cùng nơi như một đế vượng Thành phố ! Đấy là bao nhiêu nỗi kinh hoàng, bao nhiêu niềm vui hoan lạc ! Thành phố ! Ở đấy có cả biết bao cảnh giới thiên đường và sự đoạ đầy trong tầng tầng địa ngục !
Những người họp chợ phân tản đi rất nhanh, loáng cái chẳng thấy còn một người nào, cứ như là chui xuống đất. Ông Móng đi dọc cái chợ không còn một ai xem xét. Không biết ông ta lấy đâu ra một cái chổi nan dài, chỗ nào còn rớt lại ít phân thì ông ta dùng chổi rấp ngay vào bên rệ đường như để phi tạng Xong xuôi ông ta bước xuống con mương gần đấy rửa tay rồi lững thững đi vào quán phở vừa mới mở cửa bên đường. Ở đây ông được đón tiếp như một khách hàng quen biết thường xuyên đặc biệt. Chủ quán biết rõ ông thích ăn gì và ăn thế nào.
Sau lần tôi đến chợ phân, tôi đã làm quen với ông Móng, tìm cách trò chuyện với ông ta nhưng ông ta kín như bựng Tôi cũng đã nghe thiên hạ kể về ông ta nhiều chuyện nhưng đều " bán tín bán nghi ", chẳng biết thực hư thế nào.
Bốn chục năm trước, Móng là một thanh niên nông thôn chất phác. Anh ta sống ở một làng quê ven thành. Lớn lên Móng đi lính, đã từng sang Lào và Campuchia. Cũng có người nói hồi trẻ Móng khá tài hoa, cầm, kỳ, thi, hoạ đủ mùi.
Một dạo, đóng quân ở một vùng xa, Móng có làm quen và yêu một cô gái Chặm Cô gái tóc xoăn, da nâu, nồng nàn như lửa. Anh lính nhà quê chất phác si tình như bị hớp hồn. Họ kéo nhau vào rừng trước một pho tượng đá cổ tạc những hình thù kỳ dị mà mãi về sau Móng được nghe giải thích là tượng linga. Móng đòi cô gái trao thận Cô gái bắt Móng phải thề chung thuỷ với cộ Nửa đùa nửa thật, Móng thề :
- Nếu tôi không chung thuỷ với em thì suốt đời tôi đi hót cứt !
Cô gái vui vẻ, tự nguyện trao thận Sau đó Móng đã chuyển đi nơi khác. Anh ta quên ngay cô gái người Chặm Cuộc đời chinh chiến giang hồ bôn ba khắp nẻo, sau này Móng cũng đã nhiều lần gặp gỡ không ít những cô gái khác. Hết chiến tranh trở về quê quán, giống như nhiều người đàn ông có giáo dục và lương thiện khác đã qua thử thách, Móng lấy một cô gái làng, lập gia đình và sống cần cù, gương mẫu.
Tôi nghe kể nhưng không tin lắm vào câu chuyện trện Tôi hỏi ông Móng và biết ông làm việc ở chợ phân này mấy chục năm nay tình nguyện và không vụ lợi. Nhiều người cũng đã xác nhận việc ấy với tội Không có lẽ ông lại có tình yêu và lòng say mê với phân như khối người dở hơi chúng ta vẫn say mê văn chương nghệ thuật, toán học, chính trị hay đồ cổ ? Tôi có mang chuyện này trao đổi với một nhà sự Ông bảo :
- Sám hối vẫn thường là một nhu cầu tâm linh của người ta khi đã về già. Thế nào gọi là sám ? Thế nào gọi là hối ? Sám có nghĩa là ăn năn về những lỗi lầm mình đã phạm từ trước. Các nghiệp ác, các tội ngu si mê chấp, kiêu ngạo khinh mạn. . . hoàn toàn xin ăn năn hối lỗi, từ nay về sau không còn gây ra nữa. Thế gọi là sám. Hối có nghĩa là hối cải những điều lỗi có thể phạm phải sau này. Các nghiệp ác, các tội ngu mê, kiêu ngạo, ngông cuồng, ghen ghét. . . đã được giác ngộ sẽ phải dứt bỏ hẳn, không gây ra nữa. Thế gọi là hối, gọi chung là sám hối. Kẻ phàm phu mê chấp chỉ biết ăn năn những tội lỗi đã phạm phải từ trước mà không biết hối cải những tội lỗi về sau của mình thế là tội trước chưa diệt, lỗi sau lại sinh, vậy chưa thể gọi là sám hối được. Mỗi một thiện trí thức phải nung nấu lắm !
Tôi ngồi nghe, không hoàn toàn bằng lòng với cách giải thích như trên vì thấy ông Móng không có vẻ gì đang là người ăn năn sám hối. Tôi cũng đã dò hỏi về " linga " và các quan niệm về quả báo của người xựa Trong bái vật tổ - tôn giáo nguyên thuỷ (nhiều người coi là tà giáo) - hình tượng âm vật, dương vật giao cấu cũng khá phổ biến, chưa nghe nói vì báng bổ mà đến nỗi phải rước tai hoạ gì. Chắc chắn không hề có chuyện mê tín ở đậy Tiếp xúc với ông Móng, tôi thấy ông là người vô thần, cũng khá hồn nhiên chất phác yêu đời. Tôi băn khoăn quá, giải thích chuyện này cho thật thấu đáo kể cũng đau đầu.
- Không tôn giáo, không chính trị, không vụ lợi, không " sếch-xy " - Ông Móng bảo tôi - Nghề hót phân trên đời là nhất !
NGUYỄN HUY THIỆP
Hà Nội, xuân Tân Tị 2001
PHẦN ĐỌC THÊM: https://huongduongtxd.com/langconhue.pdf
NGƯỜI GIÀU CŨNG KHÓC KHI BỊ UNG THƯ GIAI ĐOẠN CUỐI
Tôi dịch bài này sau tin Alex Trebek, dân Mỹ gốc Canada, ng dẫn (host hay emcee) của chương trình "Jeopardy!" được chẩn đoán ung thư loại này. Ông đã làm cho CT này trong 35 năm và kiếm 18 triệu đô cho mỗi mùa* của CT này; tài sản trước thuế là 75 triệu.
* Từ 1984, CT này phát hình tập mới (new episode) năm đêm mỗi tuần trong 11 tháng của năm. Nhưng trong tháng Sáu, sô diển này sẽ cạn các tập thu trước (pre-taped) một tháng trước thời biểu.
Mỗi năm CT này phát hình 230 lần hay 230 tập với thu nhập khoảng 43 ngàn mỗi tập cho Alex Trebek (10 triệu/năm).
==
ĐIỀU TRỊ UNG THƯ TỤY GIAI ĐOẠN 4.
"Ung thư tụy khó chẩn đoán sớm vì tuyến tụy (pancreas) ko nằm ở khu vực của cơ thể mà sự phát triển có thể cảm thấy qua khám bịnh thông thường. Nó thường cũng ko có triệu chứng cho tới khi lan truyền tới các phần khác của cơ thể
Hơn phân nửa các trường hợp/ca ung thư tụy được chẩn đoán ngay lần đầu là giai đoạn 4, nghĩa là ung thư đã lan ra các cơ quan khác, điển hình là GAN hay PHỔI. Ung thư ko thể trị vào lúc này, những vẫn có các giải pháp khác.
Điều trị ở lúc này được tập trung vào kéo dài cuộc sống và cải thiện phẩm chất của cuộc sống (quality of life).
HÓA TRỊ
Nghĩa là dùng thuốc để giết tế bào ung thư hay ngăn ko chúng chia ra (divide). Thường bằng thuốc uống hay chích qua tỉnh mạch (IV).
Gemcitabine (Gemzar) là thuốc thường dùng nhứt cho ung thư tụy giai đoạn cuối. Bạn có thể dùng thuốc này một mình, hay kết hợp với các thuốc khác như paclitaxel (Abraxane), erlotinib (Tarceva), hay capecitabine (Xeloda).
Hóa trị cũng có thể kết hợp với xạ trị (gọi là hóa-xạ trị), một phương cách chống tế bào ung thư với tia năng lượng cao (high energy ray). Hậu quả phụ thường thấy là rụng tóc, mệt mỏi, và gia tăng nguy cơ nhiễm trùng.
CÁC CÁCH ĐIỀU TRỊ GIẢM ĐAU (palliative pain treatment)
Khi khối u phát triển, nó có thể tạo sức ép lên các dây thần kinh (nerve) và cơ quan gần đó. Điều này gây đau và khó chịu. BS có thể cho uống hay chích thuốc giảm đau, hay có thể cắt các dây thần kinh tạo cảm giác đau (pain sensation). Cách này ko trị ung thư, nhưng có thể khiến bạn dễ chịu.
GIẢI PHẨU GIẢM ĐAU
Mổ xẻ ở giai đoạn này ko thể loại bỏ khối u, bởi vì nó đã lan khá xa. Tuy nhiên, việc này có thể giảm nhẹ những phong tỏa/bế tắt tạo ra bởi khối u. Có bốn loại mổ xẻ có thể làm ở ung thư giai đoạn 4:
MỔ XẺ ĐI VÒNG ỐNG MẬT (bile duct bypass surgery)
Mổ xẻ đi vòng là một lựa chọn nếu khối u đang phong tỏa/làm tắt ống mật.
Gan thường tiết ra mật, giúp cho tiêu hóa. Mật được chứa túi mật (gall bladder) và di chuyển qua ống mật tới ruột. Từ đó, nó bị loại khỏi cơ thể qua phân.
Khi một khối u ngăn cản ở ruột non (small intestine), mật có thể ứ đọng trong cơ thể và tạo chứng vàng da (jaundice), làm cho mắt và da có màu vàng.
Cách mổ này là nối ống mật hay túi mật trực tiếp với ruột non để đi vòng (get around) sự ngăn cản này. Cách mổ này gọi là choledochojejunostomy.
ĐẶT STENT
Stent là một ống kim loại mỏng đặt bên trong một ống mật bị ngăn cản/bị tắt để giúp cho mật có thể lưu thông. Mật có thể cho chảy ra ngoài cơ thể, hay chảy vào ruột non. Một stent cũng có thể dùng để cho ruột non mở nếu ung thư làm ruột bị tắt.
Bạn có thể phải đặt một stent mới sau vài tháng, vì khối u này cuối cùng phát triển và ngăn cản/làm tắt stent.
MỔ XẺ ĐI VÒNG DẠ DẦY (gastric bypass surgery)
Giải phẩu này nhằm nối dạ dầy trực tiếp với ruột non. Nó có thể dùng để đi vòng một khối u đang ngăn thức ăn rời dạ dầy (gastric outlet obstruction) và đi tới ruột.
CÁC THỬ NGHIỆM LÂM SÀNG (clinical trial)
Các điều trị bây giờ cho ung thư giai đoạn 4 thường ko ngăn ung thư phát triển. Nhưng đừng chán nản nếu bs nói rằng đã hết cách. Người ta đang thử nghiệm những cách điều trị mới trong các thử nghiệm lâm sàng.
Khi bạn tham gia một trong các thử nghiệm này, bạn sẽ có cơ hội thử nghiệm một cách điều trị mới mà chưa áp dụng đại trà. Cuộc thử nghiệm này cuối cùng có thể đưa tới một đột phá mới trong điều trị ung thư tụy.
Hãy hỏi bs về các thử nghiệm lâm sàng, hay tìm kiếm các thử nghiệm mở trên mạng qua National Cancer Institute hay U.S. National Library of Medicine's database.
VIỄN ẢNH (outlook)
Theo ước tính của Hội Ung Thư Mỹ cho năm 2019, khoảng 57.000 ng Mỹ sẽ được chẩn đoán với ung thư tụy và 46.000 ng có thể chết.
Độ sống sót trung bình của ung thư tụy giai đoạn 4 là giữa 2 tới 6 tháng. Nhưng nên nhớ rằng viễn ảnh của mỗi cá nhân tùy thuộc nhiều yếu tố.
Ng lớn tuổi có thể đáp ứng tốt với cách điều trị như ng trẻ, dù tuổi thọ của họ ngắn hơn. Điều này đặc biệt đúng nếu họ bị thêm các bịnh khác, như ĐÁI ĐƯỜNG (diabetes) và CAO HUYẾT ÁP (high blood pressure).
Việc điều trị bịnh ung thư ở giai đoạn cuối có thể gây lẩn lộn (confusing) và căng thẳng. Nếu bạn bắt đầu cảm thấy hoảng loạn, hảy hỏi các bs, gia đình, bạn bè, và nhà tư vấn (counselor) để giúp đở và hỗ trợ.
Dịch từ:
https://www.healthline.com/health/pancreatic-cancer/stage-4
Tôi dịch bài này sau tin Alex Trebek, dân Mỹ gốc Canada, ng dẫn (host hay emcee) của chương trình "Jeopardy!" được chẩn đoán ung thư loại này. Ông đã làm cho CT này trong 35 năm và kiếm 18 triệu đô cho mỗi mùa* của CT này; tài sản trước thuế là 75 triệu.
* Từ 1984, CT này phát hình tập mới (new episode) năm đêm mỗi tuần trong 11 tháng của năm. Nhưng trong tháng Sáu, sô diển này sẽ cạn các tập thu trước (pre-taped) một tháng trước thời biểu.
Mỗi năm CT này phát hình 230 lần hay 230 tập với thu nhập khoảng 43 ngàn mỗi tập cho Alex Trebek (10 triệu/năm).
==
ĐIỀU TRỊ UNG THƯ TỤY GIAI ĐOẠN 4.
"Ung thư tụy khó chẩn đoán sớm vì tuyến tụy (pancreas) ko nằm ở khu vực của cơ thể mà sự phát triển có thể cảm thấy qua khám bịnh thông thường. Nó thường cũng ko có triệu chứng cho tới khi lan truyền tới các phần khác của cơ thể
Hơn phân nửa các trường hợp/ca ung thư tụy được chẩn đoán ngay lần đầu là giai đoạn 4, nghĩa là ung thư đã lan ra các cơ quan khác, điển hình là GAN hay PHỔI. Ung thư ko thể trị vào lúc này, những vẫn có các giải pháp khác.
Điều trị ở lúc này được tập trung vào kéo dài cuộc sống và cải thiện phẩm chất của cuộc sống (quality of life).
HÓA TRỊ
Nghĩa là dùng thuốc để giết tế bào ung thư hay ngăn ko chúng chia ra (divide). Thường bằng thuốc uống hay chích qua tỉnh mạch (IV).
Gemcitabine (Gemzar) là thuốc thường dùng nhứt cho ung thư tụy giai đoạn cuối. Bạn có thể dùng thuốc này một mình, hay kết hợp với các thuốc khác như paclitaxel (Abraxane), erlotinib (Tarceva), hay capecitabine (Xeloda).
Hóa trị cũng có thể kết hợp với xạ trị (gọi là hóa-xạ trị), một phương cách chống tế bào ung thư với tia năng lượng cao (high energy ray). Hậu quả phụ thường thấy là rụng tóc, mệt mỏi, và gia tăng nguy cơ nhiễm trùng.
CÁC CÁCH ĐIỀU TRỊ GIẢM ĐAU (palliative pain treatment)
Khi khối u phát triển, nó có thể tạo sức ép lên các dây thần kinh (nerve) và cơ quan gần đó. Điều này gây đau và khó chịu. BS có thể cho uống hay chích thuốc giảm đau, hay có thể cắt các dây thần kinh tạo cảm giác đau (pain sensation). Cách này ko trị ung thư, nhưng có thể khiến bạn dễ chịu.
GIẢI PHẨU GIẢM ĐAU
Mổ xẻ ở giai đoạn này ko thể loại bỏ khối u, bởi vì nó đã lan khá xa. Tuy nhiên, việc này có thể giảm nhẹ những phong tỏa/bế tắt tạo ra bởi khối u. Có bốn loại mổ xẻ có thể làm ở ung thư giai đoạn 4:
MỔ XẺ ĐI VÒNG ỐNG MẬT (bile duct bypass surgery)
Mổ xẻ đi vòng là một lựa chọn nếu khối u đang phong tỏa/làm tắt ống mật.
Gan thường tiết ra mật, giúp cho tiêu hóa. Mật được chứa túi mật (gall bladder) và di chuyển qua ống mật tới ruột. Từ đó, nó bị loại khỏi cơ thể qua phân.
Khi một khối u ngăn cản ở ruột non (small intestine), mật có thể ứ đọng trong cơ thể và tạo chứng vàng da (jaundice), làm cho mắt và da có màu vàng.
Cách mổ này là nối ống mật hay túi mật trực tiếp với ruột non để đi vòng (get around) sự ngăn cản này. Cách mổ này gọi là choledochojejunostomy.
ĐẶT STENT
Stent là một ống kim loại mỏng đặt bên trong một ống mật bị ngăn cản/bị tắt để giúp cho mật có thể lưu thông. Mật có thể cho chảy ra ngoài cơ thể, hay chảy vào ruột non. Một stent cũng có thể dùng để cho ruột non mở nếu ung thư làm ruột bị tắt.
Bạn có thể phải đặt một stent mới sau vài tháng, vì khối u này cuối cùng phát triển và ngăn cản/làm tắt stent.
MỔ XẺ ĐI VÒNG DẠ DẦY (gastric bypass surgery)
Giải phẩu này nhằm nối dạ dầy trực tiếp với ruột non. Nó có thể dùng để đi vòng một khối u đang ngăn thức ăn rời dạ dầy (gastric outlet obstruction) và đi tới ruột.
CÁC THỬ NGHIỆM LÂM SÀNG (clinical trial)
Các điều trị bây giờ cho ung thư giai đoạn 4 thường ko ngăn ung thư phát triển. Nhưng đừng chán nản nếu bs nói rằng đã hết cách. Người ta đang thử nghiệm những cách điều trị mới trong các thử nghiệm lâm sàng.
Khi bạn tham gia một trong các thử nghiệm này, bạn sẽ có cơ hội thử nghiệm một cách điều trị mới mà chưa áp dụng đại trà. Cuộc thử nghiệm này cuối cùng có thể đưa tới một đột phá mới trong điều trị ung thư tụy.
Hãy hỏi bs về các thử nghiệm lâm sàng, hay tìm kiếm các thử nghiệm mở trên mạng qua National Cancer Institute hay U.S. National Library of Medicine's database.
VIỄN ẢNH (outlook)
Theo ước tính của Hội Ung Thư Mỹ cho năm 2019, khoảng 57.000 ng Mỹ sẽ được chẩn đoán với ung thư tụy và 46.000 ng có thể chết.
Độ sống sót trung bình của ung thư tụy giai đoạn 4 là giữa 2 tới 6 tháng. Nhưng nên nhớ rằng viễn ảnh của mỗi cá nhân tùy thuộc nhiều yếu tố.
Ng lớn tuổi có thể đáp ứng tốt với cách điều trị như ng trẻ, dù tuổi thọ của họ ngắn hơn. Điều này đặc biệt đúng nếu họ bị thêm các bịnh khác, như ĐÁI ĐƯỜNG (diabetes) và CAO HUYẾT ÁP (high blood pressure).
Việc điều trị bịnh ung thư ở giai đoạn cuối có thể gây lẩn lộn (confusing) và căng thẳng. Nếu bạn bắt đầu cảm thấy hoảng loạn, hảy hỏi các bs, gia đình, bạn bè, và nhà tư vấn (counselor) để giúp đở và hỗ trợ.
Dịch từ:
https://www.healthline.com/health/pancreatic-cancer/stage-4
Chú heo chống cướp đã vĩnh biệt cỏi đời
Bà Becky Moyer , cư dân của khu phố Stevens Square thuộc tp Minneapolis , bang Minnesota đã giật mình (startle) thức dậy vào sáng ngày 15.6.2005 bởi một giấc mơ rằng Arnold , con thú cưng nỗi tiếng của bà , đã chết . Và đúng như điềm báo trước , con vật hộ mạng (mascot) mà khu phố đã đặt tên “heo chống cướp” đã chết vì bịnh tim sung huyết (congestive heart failure) vào buổi trưa cùng ngày .
Càng lạ lùng hơn , hai giờ sau đó , bà mở thùng thư và thấy bản thảo/nháp của một sách thiếu nhi , của một nhà văn ở Texas , nói về chú heo kỳ diệu này .
Dù cho không ai bảo đảm rằng Arnold sống lâu và Moyer là một người lo liệu đám ma (mortician) , bà đã không thấy ngày ra đi của chú heo 6 tuổi này . “Tôi đã tin rằng nó bất tử (he was supposed to be immortal) , “bà đã nói một cách trìu mến trong nhà bếp giửa những tượng heo nhỏ (pig figurine) , một đống các bài cắt ra từ báo (news clipping) và ảnh của Arnold .
Chú heo bụng bia này , nửa giống Việt nam , nửa giống Yorkshire gốc tích là một quà sinh nhựt của bạn trai Mike Sjoberg ; Arnold đến cùng một bạn khác , Axel . Axel đã chết cùng bịnh như Arnold một năm trước .
Cả hai chú heo này sau này đều mù và hay bịnh (sickly) ; Arnold thì bị loét và Axel thì bị khối u (tumor) , khiến cả hai phải thường xuyên vào bịnh viện thú y . Chúng làm cho Moyer và Sjoberg tốn nhiều tiền , nhưng cặp đôi này không thấy chúng là gánh nặng .
Arnold được xem là đặc biệt đối với người cũng như thú khác . Nó đã nỗi tiếng THẾ GIỚI trước đó hơn 4 năm ( mùa hè 2001) như là kẻ chống tội phạm (crime-stopper) .
Hôm đó Moyer vừa trở về nhà thì gặp 2 kẻ lạ mặt chờ sẵn ở garage với súng . Khi họ vào bên trong , Arnold đang ngồi kế tủ lạnh chờ bửa ăn tối như mọi hôm . Bà Moyer la lên , và Arnold liền hành động ngay (spring into action) . Khi nó ngoặm chặt (clamp down) chân của tên cướp , hắn vội vàng ù té chạy (bolt) và để lại 1 vũng máu . Từ đó (from then on) , Arnold được biết như kẻ bảo vệ công lý (trong khi heo Axel nhút nhát lại trốn) .
Moyer không phải là người duy nhứt cảm thấy an toàn hơn khi có Arnold lẫn quẫn bên mình . Vào một dịp khác , chú heo này đã chặn một kẻ định đột nhập nhà của một láng giềng bằng cách cắn vào lưng của y . Khi một người đàn bà vô gia cư bỏ hai em bé trong sân của Moyer , Arnol và Axel dùng mõm (snout) của chúng để biến (sculpt) nhiều tấm mền thành một lớp cách nhiệt mềm mại chung quanh hai em bé này . Mặc dù Arnold và Axel nặng 450 và 433 cân , chúng đã không đè bẹp những đứa trẻ này , Moyer nói . Chúng đã dịu dàng (gentle) với hai trẻ này . Moyer đã không khám phá ra chúng cho tới khi nhận ra những ngón tay út bé nhỏ lòi ra khỏi đống mền .
Moyer tin rằng Arnold là kẻ đầu tiên biết được bà bị ung thư da vào năm ngoái vì nó không cho bà đụng tới nó nếu không có găng tay . Bà nghĩ rằng nó đã cố gắng nói với bà điều gì khi ngửi tay bà , trước cả khi bs chẩn đoán .
Sau khi Moyer về nhà sau đợt xạ trị ba buổi tối mỗi tuần , bà và Arnold thường ngủ trưa kế nhau (nap side-by-side) .
Khi Arnold chết , cả thế giới động vật đều biết , Moyer nói . Các con chim bay tới lui , hình như lo âu khi Arnold lâm trọng bịnh (struggle) . Sau khi nó tắt thở , một số đông (host) chim tụ họp trên hàng rào để chia buồn (grieve) với nó . Rồi , chúng đã thốt ra (utter) tiếng động với giọng cao như than khóc (high-pitched crying noises) , bà nhớ lại .
Một lát sau , ba chú gấu trúc Mỹ (raccoon) vẫn thường thăm viếng thùng đựng bắp (corn bin) của Arnold – từng luôn luôn dừng để gải đầu Arnold trước khi về – đã nhìn chằm chằm một cách đau khổ (stare forlornly) một lát vào nơi mà chúng đã từng làm bạn (socialize) với Arnold . Chúng chờ , nhưng không có Arnold . Lần này , những con gấu trúc này đi nhẹ nhàng (amble) một cách miễn cưỡng tới thùng bắp của Arnold . Chúng chậm chạp nhai rào rào (chomp) và tiếp tục nhìn chằm chằm (gaze) về chỗ quen thuộc của Arnold như trước đây chúng đã làm .
(Dịch xong lúc 09:32 tối ngày thứ bảy 21/05/2011 .)
Cơ chế khiến máy bay F-35 có thể cất cánh thẳng đứng .
Máy bay này là xương sống của không quân các nước NATO (trong đó có Nhật), có phiên bản dùng cho mẫu hạm. Những phần quan trọng đc sản xuất ở Mỹ, còn lại do các đồng minh. Riêng máy bay F-22 chỉ được không quân Mỹ dùng, ko bán cho đồng minh. Hiện nay chưa có máy bay nào của Nga hay TQ là đối thủ với F-22 vì khả năng tàng hình cũng như nhiều đặc điểm khác của nó .
Hệ thống đẩy LiftSystem cho F-35 gồm 4 phần chánh:
- Quạt nâng.
- Động cơ chánh.
- Ống (nozzle) thoát khí thải (của động cơ) có thể chuyển hướng.
- Hai ống bên hông để chống lật ngang (roll post).
Sắp xếp của hệ thống đẩy của F-35 hơi giống một động cơ cánh quạt (turboprop) được đặt nằm ngang giữa thân máy bay. Ống thoát ở cuối động cơ, có thể đổi chiều (swivel) lên/xuống và có 3 vòng bi (bearing)-giúp đưa khí thải, đã bị đốt, từ động cơ hoặc đi thẳng về phía sau để giúp máy bay tiến về trước, hoặc chuyển hướng xuống đất giúp máy bay cất cánh thẳng đứng.
Ở chế độ "cất cánh", 29.000 mã lực/HP từ tuabin áp lực thấp (low-pressur turbine) của động cơ chánh được chuyển về phía TRƯỚC qua một ổ trục (drive shaft), kế đó là một khớp ly hợp (clutch) và một hộp số xiên gốc (bevel-gearbox) để tới một QUẠT NÂNG có chân vịt quay ngược chiều (contra-rotating lift fan) đặt nằm ngang và phía trước của động cơ chánh. Không khí KHÔNG nóng vận tốc thấp (low-velocity unheated air) từ Quạt Nâng này sẽ thoát ra ngoài qua ỐNG THOÁT BÊN DƯỚI (có thể đổi hướng) của máy bay, do đó cân bằng với lực nâng tạo ra bởi ống thoát ở cuối động cơ. Để có ổn định ngang và tránh bị lật nghiêng (roll control), không khí từ động cơ sẽ đi tới hai ỐNG BÊN HÔNG (roll post) (1) trên cánh nhỏ ở hai bên của thân máy bay. Lực tạo từ quạt nâng và từ ống cuối của động cơ đc tính toán để tuabin có tốc độ ko đổi.
Việc tránh bay trệch (yaw) đc thực hiện bằng cách đổi hướng của ống thoát sau. Tiến về trước, và ngay cả thụt lùi được thực hiện bằng cách nghiêng ống này và lổ thoát (outlet) không khí của quạt nâng.
Cũng như quạt nâng, những kết cấu vừa kể của hệ thống đẩy của phi cơ là TRỌNG LƯỢNG CHẾT khi bay, nhưng thuận lợi của việc dùng hệ thống giúp máy bay cất cánh đã giúp cân bằng với trọng lượng chết. Hơn nữa, khí mát dư thừa từ quạt nâng giảm thiểu ảnh hưởng nguy hiểm của không khí nóng và vận tốc cao gây ra đối với nền của phi đạo trên mặt đất hay boong của mẩu hạm .
Dịch từ Wiki .
Hai clip về F-35 : http://en.wikipedia.org/wiki/Rolls-Royce_LiftSystem
(1) : Nhiều máy bay loại VTOL của LX, Nga và Pháp bị tai nạn do mất ổn định ngang hay lật ngang do chỉ có Ống Bên Dưới và Ống Thoát Sau Động Cơ và dựa vào các cánh nhỏ (flap) trên cánh. Ống Thoát Bên Hông (roll post) của F-35 là bước đột phá đáng kể, và có thể nghiêng/đổi hướng, xem hình 5.
Nhận xét: dù vốn liếng về các thuật ngữ KHKT khá nhiều, tôi cũng rất vất vã khi dịch bài này vì có nhiều kỷ thuật QUÁ MỚI về khí động học (aero-dynamics). Từ lâu tôi biết các phản lực chiến đấu cơ của LX hay Nga đổi hướng hay nhào lộn nhanh chóng nhờ ống thoát khí thải đổi hướng đc (swivel exhaust nozzle), nhưng với sắp xếp của động cơ này, lại có thêm không khí mát và ấm giúp máy bay cất cánh. Đã vậy, không khí này còn bị giảm tốc để không gây nguy hiểm cho người hay máy bay đậu dưới đất. (Các loại cất/hạ cánh thẳng đứng/VTOL trước đây vừa tỏa ra hơi nóng và lại thổi đất đá vào ng dưới đất và hay làm hư hỏng boong tàu)
CÁCH DÙNG LOA TAY HIỆU VAVA MOOV 28 (headset).
Bước 1
Xạc pin đầy đủ và ở vị trí On. Loa tay ko xa iPad hay iPhone quá 3 feet.
Bước 2
Bấm và giữ phím Multi Function (ở giữa) của loa tay (headset) khoảng 3 giây hay lâu hơn cho tới lúc đèn LED bắt đầu chớp. Đèn LED sẽ chớp đỏ và xanh. Giờ loa tay sẵn sàng xử dụng và có thể kết nối với các thiết bị có Bluetooth.
Bước 3
Bật Bluetooth trên iPhone hay iPad của bạn. Nó sẽ tự động tìm kiếm các thiết bị có Bluetooth gần đó. Chọn VAVA MOOV 28 trong danh sách. Nếu hai bên đã nối kết hay cặp đôi thành công (successful pairing), đèn LED trên loa tay sẽ xanh -- trường hợp iPad/iPhone cần mật mã, thử số 0000 hay 8888.
Bước 4
Nếu loa tay và iPad/iPhone trước đây đã nối kết rồi, nay chỉ cần bấm phím ở giữa khoảng 1 giây là đủ.
GHI CHÚ: nếu muốn đưa loa tay về tình trạng lúc xuất xưởng (factory reset), chi cần bấm phím + và - cùng lúc trong vài giây cho tới khi đèn LED chớp hai lần. Loa tay đã cài đặt lại và có thể cặp đôi với một thiết bị mới. Đừng quên gở bỏ VAVA MOOV 28 headphone trên danh sách của Bluetooth trên iPhone/iPad của bạn.
CÁCH DÙNG VAVA MOOV 28
Bật máy: bấm và giữ nút ở giữa khoảng 1 giây.
Tắt máy: bấm và giữ nút ở giữa khoảng 3 giây.
Nghe/tạm ngừng: bấm nút ở giữa 1 lần.
Nghe lớn/nhỏ: bấm nút + hay -
Ý NGHĨA CỦA ĐÈN LED
Đèn tắt: loa tay đã tắt.
Đèn LED màu xanh liên tục: pin đầy, chạy khoảng 8 g.
Đèn LED chớp đỏ: pin sắp hết và phải xạc. Pin phải xạc ít nhứt mỗi 6 tháng.
Đèn LED đỏ liên tục: pin đang xạc, mỗi lần xạc đầy đủ khoảng 2 g.
Đèn LED chớp đỏ và xanh: loa tay đang sắp kết nối với iPhone/iPad.
Đèn LED xanh liên tục: loa tay đang kết nối.
Vì tôi chịu ảnh hưởng của số 7* nên tôi đã dính chặt cuộc đời với TP này - thành lập năm 1777 !
* Sinh ngày 16/2 tuổi Bảo Bình (Aquarius) mà 16 = 1+6 = 7.
Năm 1994 (cộng lại bằng 23 = rất may mắn) : Trước khi đi Mỹ tôi phải cung cấp cho sở Ngoại Vụ tại Sài Gòn hai địa chỉ để họ sẽ giúp đỡ về chỗ ở và thủ tục cho tôi trong giai đoạn đầu . Tôi ghi địa chỉ thứ 1 là cậu ruột ở Santa Ana , nam Cali và địa chỉ thứ 2 là 1 bạn tù đang sống tại SJ (ông Ngh.) . Tối hôm đó tôi gọi phone hỏi dì ruột ở quận 3 Sài Gòn "dì có địa chỉ của cậu tư ko ?", dì trả lời, để mai dì lục kiếm và trả lời cho cháu . Với tính tình từ xưa tới giờ là giải quyết mọi việc "nhanh như một cái bún tay" (in a snap decision), sáng sớm hôm sau tôi cầm giấy đem nộp sở NV .
Vì cậu tôi đã đổi địa chỉ mà tôi ko cập nhựt nên ng Mỹ phải liên lạc với ông Ngh. (sanh ngày 06 nên rất may mắn cho tôi) ở SJ để bảo trợ (sponsor) tôi. . . Đến nhà ông hôm trước (15/6 , số 15 cũng may mắn) , hôm sau ông chở tôi đến hội thiện nguyện World Relief của Tin Lành , có dân Việt làm việc, để làm thủ tục cũng như lãnh 300 đô đầu tiên (các hội thiện nguyện của các tôn giáo đã phối hợp với CP để giúp đỡ rất hữu hiệu ng tị nạn) . Vì nhà chật nên khoảng 2 tuần sau, tôi về nhà anh H. (cũng dân HO, ở gần đó) để share phòng với ông già vợ của anh . Ngày hôm sau, cô em vợ của anh, qua trước tôi vài tháng, đến nhà nhờ tôi dịch giùm quyển sách dầy cộm, bằng tiếng Anh dạy nghề Nail - mà phần lớn là danh từ y khoa về cơ thể học. Nhờ có ngữ vựng phong phú nên tôi ko gặp nhiều trở ngại .
Ở SJ một thời gian thì một em họ ở WASHINGTON kêu tôi về đó để trông coi tiệm nail cho nó , tôi từ chối . B. một em họ khác , cũng dân HO ở bang OKLAHOMA rủ tôi sang đó làm việc , tôi cũng từ chối . Sau 8 tháng nhận trợ cấp tiền mặt , tôi định sang bang COLORADO để làm việc với một anh bạn HO : tôi đã chuẩn bị đồ đạc trong mấy va-li để ngày mai đón xe đò Greyhound sang đó thì anh Ngh. hay tin đến nhà khuyên : Tài ơi, sao ko ở Cali mà sang đó làm chi, bạn ở gần tôi , tôi còn giúp đỡ bạn được ... Thế là tôi ở lại .
Khoảng năm 1898, tôi dọn về số nhà 2301 đường M. ở gần đường Jackson San Jose . Là dân LTS nên khi thấy số nhà là tôi biết sẽ gặp hên vì 2 + 3 + 0 + 1 = 6 = CỰC KỲ MAY MẮN .
(Nói chung chỉ có tôi gặp hên chứ những người cùng vào nhà một lượt với tôi cũng bình thường) . Như đã viết trước đây, do bị rung tay , trầm cảm nặng và quá ốm yếu nên ko hãng điện tử nào mướn dù lúc đó công việc rất nhiều (hãng xưởng mọc như nấm mọi nơi) . Do đó mỗi tháng tôi được quận Santa Clara cho vay 200 đô để trả tiền phòng và 100 food-stamp. Các cô phòng XH khuyên tôi xin tiền bịnh SSI vì trợ cấp cao hơn và BHYT toàn diện . . . Cô H. làm đơn giùm tôi và nói "lần đầu tiên sẽ bị bác nên ông hy vọng vào lần thứ hai và dù ông giỏi tiếng Anh nhưng ko nên nói ra vì họ sẽ nghĩ rằng ông có thể kiếm được việc làm với khả năng đó " .
Không nghe lời cô dặn , tôi trình bày với bs , "dù có trình độ về Anh văn nhưng vì quá ốm yếu , phản xạ vụng về nên ko thể làm việc đòi hỏi khéo léo như điện tử - mà các hãng yêu cầu" . Họ cũng giới thiệu với bs về thần kinh (neurology) để thẩm định về phản xạ .
Sau đó vài tháng , tôi được mời lên sở XH để lập thủ tục nhận tiền bịnh với điều kiện phải có người thay mặt tôi (payee) để mua sắm cho tôi; vì thấy quá bất tiện nên tôi lên sở khiếu nại thì bs nói : "đưa tiền ông giữ, ông tiêu hết trong 3 ngày rồi lên đây đòi nửa thì ai chịu được" . Tôi phải nhờ một bs xác nhận tôi đủ sáng suốt để quản lý tiền thì họ mới chịu .
Khoảng vài tuần sau, cô H. cho biết "sẽ cấp cho tôi 1 căn hộ" (apartment) : tôi trả lời ko suy nghĩ "cô cứ cho ng khác vì tôi chưa cần" dù lúc đó tôi đang nằm phòng khách . (Tôi và anh S., cũng dân HO share phòng với tôi, anh ngáy quá to nên tôi kéo nệm ra phòng khách mỗi đêm để ngủ dù tôi trả tiền nhiều hơn) . Bạn bè đều cho tôi khùng điên, tại sao ko lấy căn hộ lịch sự trong khi đang nằm đất !
Năm 1999, quận Santa Clara mở CT trợ cấp tiền nhà : tôi điền đơn cho tôi và những gđ mới qua có con nhỏ . Họ được phỏng vấn trước tôi khá lâu dù họ thuộc diện bảo lãnh, và tôi đi thông dịch cho họ. Tới khoảng năm 2001, tôi có voucher (xác nhận CP trợ cấp tiền nhà) và dọn về một căn hộ trên lầu 2 của một four-plex (nhà có 4 căn dính nhau) bằng gỗ ở đường số 7 downtown SJ . Các tủ trong nhà bếp đều có mối (termite) nhưng rất tiện vì kế bên chợ Mễ và thư viện chánh của SJ - được xếp là TV lớn nhứt bên bờ Tây của sông Mississippi . Vào TV tôi như "rồng gặp mây" vì tôi có thể dùng máy tính mỗi ngày 2 giờ để tự học computer , viết bài vở bằng Microsoft Word, v.v...
Tới cuối năm 2012, anh Ngh. xin cho tôi về căn hộ hiện tại dù từ lâu ông muốn tôi dọn về gần ông (cũng ở gần đó) để dạy cháu ngoại của ổng nhưng vì ngại dọn đồ nên tôi ko đi đâu hết .
Về đây , tôi bị trộm HAI lần trong tháng đầu tiên : điều lạ là trong lần đầu (chỉ vài ngày khi mới dọn vào, nhân lúc tôi đi vắng vài giờ vào lúc chiều tối) trộm chỉ mở những thùng các-tông chứa đồ quý (laptop , smartphone , màn hình mới tinh, v.v...) ; chúng ko khui những thùng còn lại , như vậy là CÓ SỐ MẤT ĐỒ .
Ảnh 1: chụp tại nhà số 2301 - vào năm 1998 , cộng lại bằng 27 = rất may mắn , năm nhiều MAY MẮN NHỨT trong cuộc đời . Ảnh 2 : chụp tại căn hộ trên lầu của một nhà tứ lập bằng gỗ ở đường số 7 của downtown SJ .
(còn tiếp) .
Subscribe to:
Posts (Atom)