Ngân hàng Mỹ đã vận hành như thế nào? .

"Tiền giấy và tiền xu chiếm khoảng 8/100 nguồn tiền của Mỹ--phần còn lại nằm trong các tài khoản ngân hàng (NH), bao gồm các chi phiếu; tính tới lúc viết bài này, tổng cộng là 3.5 ngàn tỉ đô, Quỹ Dự trữ Liên Bang hay Fed cho biết. Đây là NH trung ương của CP Mỹ.

Mỗi ngày làm việc trong tuần, vào lúc 11:15 am, NH Dự trữ Liên bang của bang New York, được lịnh từ tổng hành dinh của Fed ở Washington, mua chứng khoán (securities) CP từ những NH và các cty môi giới (brokerage) lớn, hay bán một số --thường là tín phiếu kho bạc (treasury bill), có hiệu lực như kỳ phiếu (promissory note) của CP. Ví dụ hôm nay, Fed mua 100 triệu đô tín phiếu kho bạc từ những cty môi giới chứng khoán lớn. Khi Fed trả cho các cty này, một trăm triệu đô sẽ được cộng vào nguồn tiền của nước Mỹ.

Nhưng 100 triệu đô này Fed lấy từ đâu?

"Chúng tôi đã tạo ra nó," một viên chức của Fed nói với tôi. Ông ta nói rằng bất cứ lúc nào NH trung ương viết một chi phiếu, họ tạo ra tiền. "Tiền này trước đó ko tồn tại," ông nói.

Có bất cứ hạn chế nào về điều này ko?

"Ko hạn chế. Chỉ có phán đoán đúng và lương tâm của nhân viên trách nhiệm của Quỹ Dự trữ Liên bang."

Và làm sao họ có quyền hạn rộng rải như vậy?

"Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913 đã ủy nhiệm (deleegate) cho họ, dựa trên đoạn 8 của Khoản I. 'Quốc Hội có quyền. . . in tiền, điều tiết giá trị của đồng tiền. . . ' "

Giờ hảy xem làm thế nào mà tiền do Fed tạo ra tác động như thế nào với hệ thống NH thương mại. Fed yêu cầu các NH để riêng một phần của tiền ký quỹ của khách như dự phòng (reserves). Ví dụ tỉ lệ này là 10/100--do đó cứ mỗi 1.000 đô tiền ký quỹ hay tiền gửi của khách hàng, NH phải giữ lại ít nhất 100 đô làm dự phòng và cho vay 900 đô kia. Trên sổ sách của NN, 900 đô này chịu lãi suất tới khi trả hết. Người khách hàng mượn 900 đô này có thể xài ngay lập tức để mua một xe cũ. Người đại lý bán xe ký quỹ 900 đô trong NH của y và NH này giữ 10/100 cho vay 90/100 của tiền trên--810 đô. Và tiếp tục như vậy cho tới khi 1.000 đô đầu tiên ký quỹ vào một NH có thể cho phép hàng chục NH khác cho vay 9.000 đô."

. . .

Dịch từ bài The Power of Money trang 83-84 của National Geographic January 1993.

Ảnh: tờ 50 đô la của Sing bằng 36.98 đô mỹ.