TRẬN MẬU THÂN 1968 TẠI TỈNH LỴ NHA TRANG CỦA TỈNH KHÁNH HÒA
- Dù khu vực quân sự có nhà của trung tá Lê Khánh, tỉnh trưởng Khánh Hòa, bị địch chiếm, nhưng do họ ko biết nhà của ông ở đâu nên ông và gia đình đã thoát chết. Sau đó, khi khu vực này bị quân chánh phủ tấn công để tái chiếm, ông đã trốn thoát và chỉ huy cuộc cuộc phản công để vãn hồi tình hình.
Sau đây là phần chuyển ngữ từ trang 282 - 287 của sách Staying the Course của Erik Villard.
. . .
"Mục tiêu chánh yếu của tướng CS Chu Huy Mân tại tỉnh Khánh Hòa là Nha Trang. Thành phố này nằm ở đầu phía bắc của một hòn đảo dài 6 km và rộng 3 km, mặt đông tiếp giáp với biển Đông, phía bắc và phía nam là hai cửa sông, phía tây là một con sông. QL-1 đi vào tp từ phía tây, đi qua một hành lang gồm những cánh đồng bị kẹp giữa (sandwich) những đồi núi ven biển ở phía bắc và nam của Nha Trang, xem bản đồ. Hầu như mọi đất đai có thể xử dụng của khu vực đô thị (metropolitan) này đều được dùng làm doanh trại Mỹ, đặc biệt sân bay C-130 và Trại McDermott, nơi đồn trú của BCH của Liên đoàn 5 LLĐB Mỹ và BCH của LLĐB VNCH.
.jpg)
Các lực lượng Việt Mỹ ở Nha Trang, cũng như phần lớn các thành phố Nam VN, đã có một kế hoạch phòng thủ chung ghi rõ những trách nhiệm về an ninh, những sắp xếp về chỉ huy và kiểm soát, và những thủ tục về chia sẻ tình báo. Ngoài chức vụ huy trưởng của LLĐB Nam VN, chuẩn tướng Đoàn văn Quảng, còn giữ chức quân trấn trưởng Nha Trang và tư lịnh biệt khu Nha Trang. Chỉ huy trưởng của Liên đoàn 5 LLĐB Mỹ, đại tá Jonathan Ladd, chỉ huy việc phòng thủ các các căn cứ Mỹ. Tỉnh trưởng tỉnh Khánh Hòa, trung tá Lê Khánh, chỉ huy các đơn vị diện địa trong các quận kế cận. Ông đã phối hợp các hoạt động của họ với sđ 9 của quân đội Đại Hàn, hay sđ "Bạch Mã", mà BTL đặt tại quận lỵ Ninh Hòa 20 km phía bắc của Nha Trang.
Liên quân Việt Mỹ đã tổng dượt (rehearse) kế hoạch phòng chủ chung vào ngày 26/1, nhưng ko hệ thống nào là toàn hảo. Vào ngày 28 hay 29 tháng 1, cảnh sát Nam VN bắt được một cán bộ VC và tên này khai báo rằng địch đã có ý định tấn công tp này vào một lúc nào trong tương lai gần. Cảnh sát liền nhanh chóng thảo một báo cáo và gửi đến cố vấn Mỹ của họ. Viên chức này liền báo lên cấp trên, nhưng ai đó trong các cấp trên của y đã ko hiểu ý nghĩa của báo cáo này, nên đã để yên trên bàn, và chỉ gửi cho BCH của đại tá Ladd sau khi trận chiến kết thúc. Do sự sơ suất (oversight) này, các doanh trại của Mỹ tại Nha Trang chỉ báo động bình thường khi hưu chiến nhân dịp Tết bắt đầu giữa đêm, 29-30 tháng 1.
Bốn mươi phút sau đó, sáu đạn cối 82-ly đã nổ ở phía tây của sân bay. Đại tá Ladd ra lịnh báo động vàng, xem bản đồ.
Nhưng các doanh trại của Nam VN ở phía tây tp đang bị tấn công. Sau khi âm thầm chiếm Thích Ca Phật Đài, một ngọn đồi nổi tiếng vì có tượng Phật lớn màu trắng trên đỉnh, đại đội 1 của TĐ 7 trung đoàn 18 csbv, và đại đội 88 đặc công đã tấn công đài phát thanh Nha Trang. 21 người lính ĐPQ bên trong doanh trại có tường rào này đã ko thể gọi cầu cứu vì địch quân đã cắt đường dây điện thoại. Một trận đánh thứ hai đã nổ ra cách đó vài trăm mét về phía nam khi đại đội T89 đặc công cố gắng tấn công đài truyền tin của Nam VN và trại giam của tp.
Một giờ đã trôi qua trước khi BCH của Ladd biết rằng tp bị tấn công. Lúc 01:40 sáng, một số xe taxi và xe đò nhỏ đã ngừng trước BCH tiểu khu Khánh Hòa, mà bên kia đường là Toán Cố Vấn 35 của MACV, xem hình, và cách đó một khu phố về phía bắc là tòa hành chánh.
Khoảng 60 VC thuộc các đại đội K90, K91, và K92 phóng ra khỏi (pile out) các xe này và tấn công tòa hành chánh và BCH tiểu khu. Toán 35 Cố Vấn MACV gửi một báo động tới Trại Dermott. Tướng Quảng ngay lập tức đã ra lịnh cho lực lượng ứng chiến của ông-một đại đội Mike Force dưới quyền của Toán A-503 của LLĐB Mỹ, rời khỏi doanh trại vài phút sau đó.
Vào lúc đó, trận chiến ở BCH tiểu khu và tòa hành chánh tỉnh đã kết thúc. Mười lăm lính Nam VN đã tử trận khi cố gắng bảo vệ hai doanh trại này; khoảng 30 người khác bị thương. Một số người đã bị đặc công bắt làm tù binh trong đó có ba cố vấn Mỹ làm việc tại tiểu khu. Trung tá Lê Khánh và gia đình may mắn thoát nạn chỉ vì quân tấn công đã ko lục soát nhà của ông vì nghĩ rằng nhà này quá nhỏ để một nhân vật quan trọng ở.
Mười lăm phút sau đó, đại tá Ladd đã nhận một cảnh báo khác, lần này từ BTL của Lực lượng I Dã chiến. Một số địch quân đã được phát hiện gần Trại Roberts, một doanh trại của sĩ quan Mỹ và Đại Hàn, xem hình. 
Lực lượng địch này, khoảng 50 lính CSBV thuộc đại đội 1 TĐ 7 trung đoàn 18B, trong khi đi tới tòa hành chánh, do ko biết đã đi ngang Trại Roberts này. Lính gác người Mỹ và Đại Hàn tại đây đã nhanh chóng tấn công địch quân. Vì bị chận đánh, quân csbv đã trốn trong một tòa nhà-mà vô tình lại nằm kế nhà riêng của tham mưu trưởng quân Đại Hàn tại VN. Quân đồng minh đã bao vây tòa nhà này và trận đánh bắt đầu. Nói thêm: Vì quân của Đại Hàn hoạt động trong các tỉnh Khánh Hòa, Phú Yên và Bình Định nên tham mưu trưởng của quân đội Đại Hàn sống tại tỉnh Khánh Hòa -- Người dịch.
Tin tức đã tới Trại Dermott rằng Ninh Hòa, 20 km ở phía bắc, cũng bị tấn công, nhưng quận trưởng có vẻ làm chủ tình hình. Lực lượng tấn công, sau này mới biết là đại đội 11 của trung đoàn 18B của csbv và đại đội H71 quân địa phương, đã rút lui khỏi Ninh Hòa sau đó vào buổi sáng khi trực thăng đã đổ xuống vài đại đội của trung đoàn 29 bộ binh của Đại Hàn, trên đường trở về căn cứ của họ tại Nha Trang.
Trở lại với đại đội Mike Force của tướng Quảng, thuộc Toán 503 LLĐB Mỹ, đã tới doanh trại của BCH tiểu khu vào khoảng 02:30 sáng. Sau khi cứu ba quân nhân thuộc toán cố vấn, mà doanh trại của họ gần đó ko bị tấn công, lính Mike Force và các cố vấn Mỹ đã tái chiếm BCH tiểu khu sau một trận trận đánh ác liệt. Các đặc công còn lại rút về một tòa nhà ở cách đó một khu phố về phía bắc. Vị trí này khó nuốt đối với lính Mike Force. Không để bọn đặc công trốn thoát, tướng Quảng, đã giao nhiệm vụ này cho hai đại đội của TĐ 91 Biệt Cách Dù (91st Ranger Battalion) của Nam VN, một đv đang dưỡng quân và bổ sung quân số ở doanh trại của họ. Nói thêm: Theo hồi ký của cựu thiếu tá Trương văn Út hay Út Bạch Lan, đầu năm Mậu Thân 1968, khi chỉ là một thiếu úy mới ra trường, ông đã cùng đồng đội thuộc đv này, đánh nhau với các đv CS tại Nha Trang -- người dịch.
Để đối phó với VC ở phía tây Nha Trang, tướng Quảng đã gọi hai đại đội trang bị nhẹ của người Thượng đang hành quân ở vùng quê ở tây bắc tp. Khi gần tới ngoại ô của Nha Trang, họ đã đụng độ với lực lượng án ngữ của TĐ 8 trung đoàn 18B. Một vài phi xuất yểm trợ và sự gan dạ của họ đã khiến địch rút khỏi vị trí này. Thay về rút vào tp để hợp lực cùng với các đồng chí (comrade) của họ, những lính csbv này đã bảo toàn lực lượng bằng cách rút về các đồi núi ở phía tây.
Hai đại đội trang bị nhẹ này đã vào tp khi mặt trời bắt đầu mọc. Sau khi bắt tay với một đại đội Mike Force, chỉ huy bởi Toán A-502 LLĐB Mỹ, vừa được trực thăng vận từ Động Ba Thìn, 20 km nam của Nha Trang, đoàn quân này đã bao vây khu vực lân cận của đồi Thích Ca Phật Đài và bắt đầu săn lùng hơn 200 địch quân đang lẩn trốn (on the loose) ở đây.
Trong khi cuộc chiến vẫn tiếp tục ở rìa phía tây của tp, quân đồng minh đã dọn dẹp (mop up) tàn quân địch ở nội ô của Nha Trang. Liên quân Đại Hàn và Mỹ đã lục soát (clear) tòa nhà mà trước đây địch chiếm giữ ở kế Trại Roberts, và gần như quét sạch đại đội 1 của tđ 7 trung đoàn 18. Tám khu phố về phía bắc của tòa hành chánh tỉnh, TĐ 91 biệt cách dù đã tiếp cận tàn quân của hai đại đội đặc công K90 và K91. Khoảng 9 g sáng, trung tá Lê Khánh, lợi dụng chu vi phòng thủ của địch co cụm, đã trốn khỏi nhà của ông, và kế đó chỉ huy một thiết vận xa-- mà chủ yếu là ông có thể dùng khẩu đại liên 50 hay 12.7 ly của xe này-- và từ đây đã điều khiển trận đánh này tới khi người lính đặc công cuối cùng bị bắn gục khoảng 12g trưa. Đối với người lính TĐ 91 biệt cách, chiến thắng này đã ko hề rẻ khi 18 người đã hy sinh, bao gồm tiểu đoàn trưởng, và một đại đội trưởng. Nói thêm: Trong hồi ký của thiếu tá Trương văn Út có nhắc tên 2 vị này, đó là thiếu tá Lê như Tú và đại úy Nguyễn văn Tùng, chỉ huy đại đội 4 -- người dịch.
Sau khi nghỉ ngơi một thời gian ngắn để tái tổ chức, hai đại đội biệt cách này đã tham chiến ở Thích Ca Phật Đài. Địch quân đã rút khỏi đồi này sau đó vào buổi tối, nhưng trở lại vào đêm sau, nhưng đã bị truy kích (chase off) bởi bộ binh Nam VN và trực thăng võ trang Mỹ vào sáng 1/2. Sau đó trung tá Khánh đã ra lịnh cho các đơn vị lính Thượng và một đại đội bộ binh Đại Hàn lục soát cẩn thận khắp Nha Trang. Kết quả chỉ bắt được vài tàn quân VC. Ngày 4/2, tỉnh trưởng Khánh Hòa tuyên bố tp an toàn.
Trận chiến tại Nha Trang đã khiến 74 quân đồng minh hy sinh, phần lớn là Nam VN. Đối phương có 247 chết và 76 tù binh. TĐ 7 trung đoàn 18 đã bị cạn kiệt (gutted); các đại đội K90 và K91 đặc công ko còn tồn tại. Xử dụng tin mật báo (tip) từ dân thường và lời khai từ tù binh, các giới chức của chính quyền đã nhận dạng và bắt gần như mọi thành viên trong đảng ủy của thành phố Nha Trang./.
. . .
San Jose ngày 2 tháng 6 2023.
Tài Trần
Đọc thêm:
Lính của sđ 1 không kỵ ráp trực thăng khổng lồ CH-54 tại Nha Trang.
