Theo dòng lịch sử...

BIA HENRY MAITRE (Di tích của tỉnh Đăk Nông)

Henri Maitre, một viên chức của Pháp sinh năm 1883 tại Toulon (Pháp), năm 1905 bắt đầu đến Việt Nam và được giao nhiệm vụ khảo sát về địa lý, dân cư khu vực rừng Trường Sơn để phục vụ cho công việc đặt chế độ cai trị của thực dân Pháp tại nơi này. Bắt đầu từ ngày 7 tháng 2 năm 1909, Henri Maitre đặt chân lên Tây Nguyên và theo nhật ký của ông thì công cuộc khảo sát kết thúc vào ngày 10/2/1910. 
...

Henri Matre được nhà văn Nguyên Ngọc gọi là “người lạ” sau khi ông đọc tác phẩm Rừng người Thượng và tìm hiểu về cuộc đời của tác giả. Nếu nhiệm vụ chính của Henri Maitre là nghiên cứu về núi rừng Tây Nguyên để phục vụ cho công tác cai trị của chế độ thực dân thì tác giả nhìn nhận về các dân tộc Tây Nguyên theo lối của một thực dân chiếm hữu khi đến đây.

Với tư duy đó, hoặc là bằng sự khéo léo mua chuộc người dân bản địa với những món đồ mỹ nghệ rẻ tiền hoặc bằng súng ống của quan binh (Pháp), dần dần Henri Maitre đã quy phục được nhiều buôn làng mà ông ta đến.

Tuy nhiên, đối với người M’Nông, Ê Đê hay bất kỳ dân tộc Tây Nguyên nào khác, Henri Maitre chỉ là kẻ xâm lược. Và cũng chính bởi thái độ “thực dân” của tác giả, cách cai trị của Henri Maitre đối với đồng bào trong suốt cuộc khảo sát và kể cả sau khi trở thành đồn trưởng không tránh được những đụng độ với những người bản địa. Và cuối cùng ông ta đã bị giết trong một lần bị phục kích bởi một tù trưởng người M’Nông có tên là Nơ Trang Lơng (hay còn gọi là Long). Khi ấy Henri Maitre 31 tuổi.

(Trích theo "Sách “lạ” của viên đồn trưởng bị anh hùng Nơ Trang Lơng tiêu diệt" của Đỗ Hoàng Hà Châu )

Dấu tích bia tưởng niệm Henri Maitre (do Pháp xây dựng năm 1946)
Bia do thực dân Pháp xây dựng năm 1946 khi quay lại đánh chiếm Tây Nguyên lần thứ hai tại khu vực Đồn 9, xã Đắk Búk So, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông (ngày nay) để tưởng niệm Henri Maitre – người cầm đầu phái bộ khảo sát hành chính Đông Cao Miên, trưởng đồn Bu Méra, một tên thực dân có tiếng và lợi hại trên vùng đất Cao nguyên M’nông lúc bấy giờ. Ngày 24/12/2008, được Công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh, theo quyết định số 1923/QĐ-UBND của Uỷ ban nhân dân tỉnh Đắk Nông.
(Theo Đăk Nông Online)